Charakterystyka porównawcza Jacka Soplicy i Andrzeja Kmicica

Postaci Jacka Soplicy i Andrzeja Kmicica są bardzo sobie wzajemnie bliskie, choć istnieje pomiędzy nimi wiele różnic. Obaj charakteryzują się podobnymi cechami charakteru, w obu także dokonuje się pewna przemiana duchowa, zmieniająca diametralnie dotychczasowe życie. Występujące różnice są często bardzo subtelne, lecz mają bardzo silny wydźwięk długofalowy.

Zarówno Soplica jak i Kmicic są szlachcicami. Różni ich jednak stan majątku - podczas gdy Kmicic jest człowiekiem dość zamożnym, Soplica pochodzi z drobnej i ubogiej szlachty, co staje się katalizatorem jego problemów i trudności.

Obaj bohaterowie w młodości są zawadiackimi hulajduszami, lubiącymi wypić i bawić się do rana. Najwyraźniejszym punktem wspólnym ich losów jest właśnie dwufazowość biografii, w obu przypadkach zaczynającej się w podobny sposób i dochodzącej do pewnego momentu przełomowego, w którym ich życie zostaje diametralnie zmienione za sprawą wypadków rzeczywistości. Obaj przeżywają wielką miłość, która nieszczęśliwie się kończy. Obaj wreszcie sterowani są poniekąd przez przypadki i zbiegi okoliczności (obaj zostają niesłusznie uznani za zdrajców i nie mają możliwości obrony swojego honoru).

Zarówno Soplica, jak i Kmicic zmieniają w pewnym momencie nazwisko. Czynią to jednak z nieco innych pobudek - Jacek zostaje księdzem Robakiem dobrowolnie, chcąc odpokutować za grzechy młodości i stać się człowiekiem pokornym. Andrzej staje się Babiniczem po nieudanym zamachu na księcia Radziwiłła - w tym wypadku jest to raczej zabieg taktyczny, mający na celu utrudnienie znalezienia zamachowca. Pomimo tej różnicy zmiana nazwiska jest w obu przypadkach momentem
niezwykle symbolicznym, ponieważ właśnie wtedy bohater przeżywa finalną metamorfozę i staje się nowym człowiekiem. Przewinienia przeszłości przestają mieć jakiekolwiek znaczenie, bohaterowie mają niejako możliwość rozpoczęcia wszystkiego od nowa, na czyste konto.

Postacie Soplicy i Kmicica są ze sobą bardzo mocno zespolone, stanowiąc pewien model bohatera. Pomimo wszystkich podobieństw bardzo widoczne jest ich zróżnicowanie pod względem epoki, z której wyrastają. Podczas gdy Kmicic czerpie bardzo mocno z tradycji polskiego barokowego sarmatyzmu (choć niewątpliwie stanowi zapowiedź przyszłości), Soplica jest już przykładem typowego bohatera romantycznego, lekko tylko zakorzenionego w przeszłości. Może właśnie ta międzyepokowa zależność stanowi najważniejszy punkt wspólny pomiędzy nimi.