Mniejszości narodowe, mniejszość narodowa - definicja, charakterystyka, przykłady

Każdy naród tworzy określona wspólnota ludzi, która ukształtowała się na przestrzeni wieków oraz posiada świadomość wspólnych korzeni (pochodzenia, języka, kultury). Jednak proces tworzenia się państw i narodów często przebiegał w sposób burzliwy i skomplikowany. Narody powstawały, trwały, by potem na zawsze zniknąć z map politycznych świata. Ustalone w procesie politycznym granice państw nie zawsze pokrywają się z granicami narodowymi czy etnicznymi. Wobec czego wytworzył się problem mniejszości narodowych oraz mniejszości etnicznych. Do rzadkości należą państwa jednonarodowe, czyli zamieszkiwane przez ludność przynależną do jednego narodu.

W większości wypadków możemy mówić o występowaniu mniejszości narodowych, czyli mniej liczebnych grup ludzi danego państwa, które odróżniają się od pozostałych obywateli swoim pochodzeniem etnicznym, językiem, obyczajami, religią czy kulturą. Są to wspólnoty mające poczucie odrębnej narodowości, tj. utożsamiają się z innym narodem niż ten dominujący w państwie, w którym żyją. Kolejną charakterystyczną cechą mniejszości narodowej jest fakt, że posiada lub posiadała ona własne państwo. To właśnie zasadniczo różni ją od mniejszości etnicznej. Typowymi przykładami mniejszości narodowych mogą być m.in. mniejszość polska na Białorusi, mniejszość turecka w Niemczech, mniejszość żydowska w wielu krajach Europy.

Wiele przyczyn złożyło się na powstanie mniejszości narodowych. W pierwszej kolejności trzeba wymienić proces powstawania państw (ustalanie ich granic, zasad funkcjonowania czy składu etnicznego) oraz zmiany granic będące wynikiem np. wojen czy plebiscytów. Do narodzenia się mniejszości narodowych w znacznym stopniu przyczyniły się także różnego typu migracje (przemieszczanie się) ludności – choćby z powodów zarobkowych, politycznych czy też prześladowań religijnych. Ponadto niektóre państwa w sposób planowy przesiedlały daną grupę narodowościową na określone terytorium. W XIX wieku robiły tak władze pruskie – osiedlano ludność niemiecką na terenie zaboru pruskiego, by zmniejszyć przewagę Polaków na tym obszarze. Warto wspomnieć również o kolonializmie jako przyczynie powstania licznych mniejszości narodowych w Europie. Niektóre kraje trudniły się zapewnianiem taniej siły roboczej, w tym celu do metropolii przywożono znaczną liczbę ludności zamieszkującej państwo kolonialne. Stąd w Holandii możemy dziś spotkać mniejszość indonezyjską.

Każda mniejszość narodowa stara się zachować i chronić swoje obyczaje, religię czy język. Często łączą się w większe skupiska, wspólnoty, by łatwiej mogli kultywować własne tradycje i zwyczaje. Czasem jednak zdarza się, iż przejmuje ona różnego typu zachowania, wartości, normy czy sposób życia charakterystyczne dla „górującej” w kraju grupy narodowej. Wtedy możemy mówić o asymilacji.

Występują dwa rodzaje tego zjawiska: asymilacja dobrowolna (naturalna) oraz asymilacja narzucona (przymusowa), kiedy mniejszości są zmuszone do wyzbycia się swojego dziedzictwa kulturowego.