Ksenofobia i rasizm - porównanie (podobieństwa i różnice)

Termin ksenofobia wywodzi się z greckiego „ksenos” – obcy, gość oraz „phobos” – lęk i pierwotnie oznaczał on strach przed obcymi. Aktualnie pod tym pojęciem rozumiemy postawę niechęci czy wręcz wrogości względem innych osób, grup czy narodów, która ma swoje podłoże w poczuciu obcości, zagrożenia z ich strony. Owo wyobcowanie może powstawać na tle kwestii etnicznych, rasowych, narodowościowych, biologicznych, jak również w wyniku różnic kulturowych, językowych, religijnych.

Ksenofobia nie jest tylko niechęcią o podłożu rasowym, jak to ma miejsce w przypadku rasizmu. Wydaje się również, iż rasizm ma zdecydowanie mocniejszy i bardziej opresyjny charakter, posiada mocną podbudowę ideologiczną (czy wręcz jest ideologią), czego nie można powiedzieć o ksenofobii. Ta ostatnia nie jest oparta na przeświadczeniu podziału ras na lepsze i gorsze, które trzeba eliminować, wytwarza się raczej w określonych sytuacjach, np. gdy w otoczeniu pojawia się nowa, mało poznana grupa cudzoziemców, która staje się konkurentem na rynku pracy dla ludności miejscowej. Bardzo często głównym powodem niechęci są właśnie kwestie ekonomiczne.

Przykładowo – w ostatnich latach coraz częściej mówi się o nasilającej się wrogości Brytyjczyków wobec polskich emigrantów, którzy w znacznym stopniu opanowali rynek na Wyspach i zabierają miejsca pracy Anglikom. Problem nasilił się przede wszystkim w momencie wystąpienia ogólnoświatowego kryzysu ekonomicznego, co odbiło się ujemnie także na sytuacji ekonomicznej i gospodarczej Wielkiej Brytanii. W momencie pogarszania się warunków życia obywateli bardzo często dochodzi do przesilenia i powstania zjawiska ksenofobii. Wiąże się to także ze wzrostem nastrojów nacjonalistycznych w tym czasie, bowiem sytuacja wymaga zdefiniowania przysłowiowego wroga, którego można by było obarczyć odpowiedzialnością za złą sytuację w kraju.

W przypadku rasizmu mechanizmy jego powstawania mogą być podobne, jednak skala nienawiści jest bez porównania większa. Jednemu i drugiemu mogą towarzyszyć akty przemocy i agresji, ale ksenofobia rzadko prowadzi aż do eksterminacji, jak to niejednokrotnie miało miejsce w przypadku rasizmu. Obydwa zjawiska mogą być skorelowane z nacjonalizmem. Ideologia rasistowska stwierdza, iż rasy niższe od wyższych, oprócz wyglądu, różnią także mniejsze predyspozycje intelektualne i umysłowe ich członków (mające charakter genetyczny). Stara się ona za wszelką cenę dowieść wyższości rasy górującej. W nazistowskich Niemczech były w tym celu nawet prowadzone badania naukowe, jednak nie przyniosły one oczekiwanych rezultatów.

Szukanie naukowego poparcia dla swoich negatywnych odczuć nie ma miejsca przy zjawisku ksenofobii. Z reguły rzeczy nie posiada ona permanentnego charakteru, rodzi się w określonych sytuacjach i równie dobrze w zmienionych warunkach może zaniknąć bądź utrzymać się. Jest to łagodniejsza forma wrogości wobec innych niż rasizm. Choć zdecydowanie powinno się zapobiegać zarówno jednemu, jak i drugiemu zjawisku.