Grupy pierwotne i wtórne – przykłady, definicja, cechy

Każdy człowiek jest członkiem społeczeństwa, nie tylko współistnieje z innymi ludźmi, ale także wchodzi z nimi w rozmaite relacje. Żeby realizować swoje cele, musimy nieraz uczestniczyć w pewnych grupach. Grupa w socjologii jest rozumiana jako zbiór ludzi (co najmniej 3, ponieważ wtedy może dojść do większego skomplikowania relacji niż w przypadku 2 osób), pomiędzy którymi zachodzą istotne stosunki społeczne. Ludzie tworzący grupę działają z ukierunkowaniem na określony cel, grupa jest względnie trwała, a jej członkowie, przynajmniej w pewnym stopniu, mają wspólne wartości.
 
Możemy wyróżnić liczne podziały grup społecznych przeprowadzone na podstawie rozmaitych kryteriów. Jednym z ważniejszych podziałów jest podział grup społecznych na grupy pierwotne i wtórne.

Grupy pierwotne to grupy stosunkowo niewielkie, w których mogą zachodzić bezpośrednie relacje między wszystkimi członkami (stąd ograniczenie liczebności takiej grupy – przy kilkudziesięciu już członkach, może być trudno dotrzeć do wszystkich z bezpośrednim komunikatem). W grupach społecznych pierwotnych często kształtuje się osobista więź między członkami. Ważną cechą grupy pierwotnej, w odróżnieniu od grupy wtórnej, jest brak kontaktów wyspecjalizowanych.

Grupy pierwotne pełnią wiele różnych funkcji, w tym najważniejszą – w grupie pierwotnej zachodzi pierwszy etap socjalizacji człowieka. Przykładem grupy społecznej pierwotnej jest przede wszystkim rodzina, jako grupa najbliższa człowiekowi, która zapewnia mu bezpieczeństwo, wychowanie, jako pierwsza uczy kontaktów społecznych. Inne przykłady to grupy rówieśnicze, koleżeńskie, kręgi sąsiedzkie.

Drugim rodzajem grup społecznych są grupy wtórne, które w znacznym stopniu różnią się od grup pierwotnych. Należy zaznaczyć, że w grupach wtórnych zachodzi drugi etap socjalizacji człowieka (socjalizacja wtórna) – człowiek wychodzi poza wyłączność oddziaływań rodziny i zaczyna uczestniczyć w szerszych grupach. Grupy wtórne charakteryzują się dużą liczbą członków (zwykle niemożliwy jest bezpośredni kontakt ze wszystkimi członkami), formalnym typem więzi międzyludzkich, stosunkowo niewielką trwałością i skupieniem na określonym celu. Po jego osiągnięciu, grupy wtórne mogą zostać rozwiązane. Przykładami grup wtórnych są partie polityczne, związki zawodowe, różnego rodzaju organizacje np. ekologiczne, w których dla osiągnięcia założonego celu ważne jest zaangażowanie dużej liczby ludzi.
 
Podsumowując, wyróżnienie spośród grup społecznych grup pierwotnych i wtórnych zachodzi na podstawie m.in. ilości członków i panujących między nimi więzi. W trakcie swojego życia człowiek najpierw jest członkiem wyłącznie grup pierwotnych, by następnie, wraz z upływem czasu, stawać się coraz częściej uczestnikiem działań grup wtórnych. Zarówno grupy pierwotne, jak i wtórne mają duże znaczenie dla procesu socjalizacji człowieka.