Aksamitna rewolucja - przyczyny, przebieg, skutki

Rok 1989 r. był rokiem przemian – dynamicznych przeobrażeń na politycznej mapie Europy, podzielonej od ponad 40 lat żelazną kurtyną na dwa opozycyjne bloki. Stopniowe odzyskiwanie suwerenności po latach zależności od Związku Radzieckiego, zapoczątkowane przez Polskę rozmowami Okrągłego Stołu i wyborami czerwcowymi, odbywało się także w innych krajach. W Czechosłowacji zdarzenia prowadzące do uzyskania suwerenności – wyzwolenia się spod obcej władzy komunistycznej – noszą nazwę „aksamitnej rewolucji”.

Wydarzeniem dającym początek aksamitnej rewolucji była demonstracja studentów, która 17 listopada 1989 roku przemaszerowała ulicami Pragi. Stawiającej opór policji, rozdawano kwiaty – mimo to demonstracja została brutalnie rozpędzona. Spowodowało to opór licznych grup społecznych i wywołało kolejne demonstracje.

Niedługo potem Vaclav Havel doprowadził do spotkania wszystkich środowisk opozycyjnych – w ten sposób powstało Forum Obywatelskie będące wyrazicielem woli społeczeństwa Czechosłowacji. Żądania Forum to – m.in. – dopuszczenie jego członków do zajmowanych przez komunistów stanowisk państwowych. Forum popierało również ideę strajku generalnego. 20 listopada doszło do demonstracji, w której udział wzięło ponad 200 tysięcy ludzi, a tydzień później rozpoczął się strajk generalny. Mimo tych zdarzeń, rząd Czechosłowacki nie zamierzał ustąpić, a premier Adamiec zapowiedział, że żadnych zmian nie będzie.

Sytuacja w Czechosłowacji zmieniła się jednak pod wpływem wypowiedzi Michaiła Gorbaczowa, potępiającego wkroczenie wojsk Układu Warszawskiego w czasie tzw. praskiej wiosny 1968 roku. Co więcej – inne kraje, dotychczas zależne od Związku Radzieckiego, również aktywnie dążyły do wolności. 7 grudnia premier Adamiec ustąpił więc ze stanowiska. Jego miejsce zajął bardziej przychylny reformom Marian Calfa, który utworzył nowy rząd (jego członkami w znacznej części stali się dotychczasowi opozycjoniści z Forum Obywatelskiego). Po zatwierdzeniu składu nowego rządu, 10 grudnia prezydent Czechosłowacji Gustaw Husak ustąpił ze stanowiska. Nowym prezydentem został lider opozycji Vaclav Havel. Na czerwiec 1990 r. zaplanowano wolne wybory parlamentarne.

Skutkiem aksamitnej rewolucji było stosunkowo szybkie i sprawne przekazanie władzy dotychczasowej opozycji. Czechosłowacja wydostała się tym samym spod wpływu Związku Radzieckiego, odzyskała pełnię suwerenności i mogła rozpocząć konieczne reformy związane z powrotem do wolnego rynku i związków z rozwiniętymi krajami Europy Zachodniej.