Neoliberalizm - założenia, przedstawiciele, charakterystyka

Neoliberalizm to współczesny nurt ekonomiczny, społeczny i polityczny, nawiązujący w pewnych aspektach do założeń klasycznego liberalizmu. Sama nazwa stanowi skróconą wersję „nowoczesnego liberalizmu”. Ten kierunek poglądów w ujęciu ekonomicznym postuluje zastosowanie reguł liberalizmu we współczesnej gospodarce.

Nurt neoliberalizmu narodził się na przełomie lat 30. i 40. ubiegłego wieku, jednakże najpełniej rozwinął się w latach 80., szczególnie w Stanach Zjednoczonych oraz w Niemczech. Jako czołowego przedstawiciela tej filozofii wymienia się J.M. Keynesa i jego zwolenników. Z biegiem czasu wykształciło się kilka szkół neoliberalizmu: szkoła chicagowska, w której główną role odegrał noblista z dziedziny ekonomii, M. Friedman; szkoła niemiecka (W. Ecken), szkoła londyńska (F. A. von Hayek, również laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii).

Zasadą neoliberalizmu jest wolność ekonomiczna. Jednostki powinny mieć prawo wykonywać swoją działalność gospodarczą w sposób nieskrępowany i nieograniczony, zachowując jednocześnie prawo do szeroko pojętej wolności. Państwo powinno się powstrzymać od ingerencji w sytuację życiową i ekonomiczną społeczeństwa. Jego rolę należy ograniczyć do absolutnego minimum. Odpowiedzialność państwa powinna ograniczać się do tworzenia ram prawnych, umożliwiających jednostkom dążenie do osiągnięcia celu, a także stwarzania warunków odpowiednich do swobodnego stanowienia cen oraz wolnej konkurencji. Jego zadaniem powinno stać się również przeciwdziałanie monopolizacji oraz zapobieganie upadkom koniunktury bądź też zapewnianie obywatelom równych szans w rozwoju gospodarczym.

Zgodnie z wartościami głoszonymi przez neoliberałów, wolność ekonomiczna jednostek stanowi podstawę funkcjonowania ustroju demokratycznego. Według tej tezy wolność polityczna ma drugorzędne znaczenie, jednak zasadą jest konieczność przestrzegania praw jednostki, przede wszystkim prawa własności. Podstawę funkcjonowania społeczeństwa stanowią mechanizmy gwarantujące wolny rynek. Stosowana powszechnie polityka monetarna jest błędna i jest jednym ze źródeł zakłóceń funkcjonowania państwa. Należy doprowadzić do wzrostu wpływów instytucji finansowych oraz rozpocząć intensywnie proces wdrażania programów jakościowych w miejscach zatrudnienia. Założeniem jest, że gospodarka będzie funkcjonować w oparciu o racjonalne zasady, a uprawianie polityki i ludzka zachłanność nie mają racji bytu. Obecnie neoliberalizm dominuje jako nurt gospodarczo-ekonomiczny w większości państw na świecie.

Krajem, w którym po raz pierwszy zastosowano teorie neoliberalizmu w praktyce, było Chile z lat 70., po fakcie objęcia władzy przez A. Pinocheta. Także w Wielkiej Brytanii za kadencji Margaret Thatcher oraz w Stanach Zjednoczonych w okresie prezydentury Ronalda Reagana rozpoczął się rozwój nurtu. Proces prywatyzacji, głęboko posunięte reformy w zakresie prawa pracy oraz restrukturyzacja sektora finansów były wynikiem coraz większego wpływu tego ruchu.