Konsumpcjonizm - definicja. Społeczeństwo konsumpcyjne

Konsumpcja jest pojęciem, które opisuje użytkowanie przez człowieka dóbr materialnych w celu zaspokojenia potrzeb. Jest to zjawisko całkowicie naturalne dla każdej osoby – każdy człowiek musi spożywać pokarm, być ubranym, by chronić się przed zimnem. Zjawiskiem szerszym niż konsumpcja jest konsumpcjonizm. Jest to postawa, która wyraża się poprzez nadmierne przywiązanie do dóbr materialnych i do ich zdobywania oraz korzystanie z szerokiej gamy usług. Należy zaznaczyć, że słowo „nadmierne” oznacza tu dążenie do posiadania dóbr, jakie nie jest usprawiedliwione ani podstawowymi, ani wyższymi potrzebami.
 
Postawa konsumpcyjna coraz częściej właściwa jest społeczeństwom bogatych krajów rozwiniętych, a także zamożnej grupie ludzi we wszystkich krajach. Dlatego też pojęciem współcześnie bardzo popularnym jest tzw. społeczeństwo konsumpcyjne.

Ze względu na trudność zdefiniowania społeczeństwa konsumpcyjnego (jak wielu pojęć z zakresu socjologii czy kulturoznastwa), można jedynie ogólnie określić je jako społeczeństwo, które nad inne wartości, takie jak moralność, dobro wspólne, zwyczaje i normy społeczne przedkłada konsumpcję – intensywne nabywanie rozmaitych dóbr i czerpanie z tego jak największej satysfakcji.

Aby doszło do rozwoju społeczeństwa konsumpcyjnego, spełnione muszą być określone warunki dotyczące m.in. poziomu zamożności ludzi. Przede wszystkim dobra materialne muszą być szeroko dostępne (względnie) dla wszystkich, którzy chcą je nabyć. Te osoby, które nie mogą sobie na nie pozwolić, widzą, że dobra te istnieją i są dostępne, i aspirują do ich przyszłego zakupu.

Innym warunkiem jest istnienie rozwiniętego marketingu. Mówi się, że reklama jest dźwignią handlu – i rzeczywiście, szeroka promocja, reklamy telewizyjne i radiowe, billboardy, ulotki – to wszystko oddziałuje na konsumentów (nabywców) tak silnie, że niejednokrotnie poddają się oni pokusie kupienia kolejnej rzeczy. Zarabiają na tym nie tylko media, ale także wszyscy reklamodawcy – sprzedawcy i producenci rozmaitych dóbr.

Jednym z kolejnych czynników i jednocześnie warunkiem trwania społeczeństwa konsumpcyjnego, jest powiązanie pozytywnych uczuć (głównie prestiżu społecznego) z nabyciem określonego dobra. Zaczynają się także tworzyć pewne mody, trendy – następuje rozwój gustów, ludzie zaczynają realizować siebie, uzewnętrzniać swoją osobowość poprzez dokonywanie danych zakupów.
 
Jak oceniać rozwój społeczeństwa konsumpcyjnego? Z jednej strony – tej pozytywnej – społeczeństwo takie nie mogłoby się rozwinąć bez pewnego dobrobytu ludności – sam fakt istnienia tego dobrobytu jest z pewnością czymś wartościowym. Niestety, pozostałe zjawiska związane z konsumpcjonizmem przynoszą jednak więcej niepokoju niż nadziei na przyszłość. Społeczeństwo konsumpcyjne jest bowiem społeczeństwem, które, nawiązując do tytułu książki Ericha Fromma „Mieć czy być”, wybierze niestety „mieć”, czyli posiadanie kolejnych dóbr.