Cezaropapizm - definicja, charakterystyka

Cezaropapizm to pojęcie wywodzące się z połączenie dwóch łacińskich terminów: caesar i papa, co w połączeniu oznacza skupienie władzy nad państwem oraz Kościołem w rękach władcy. Propagatorzy tej doktryny głosili, iż władza zwierzchnia nad władzą kościelną powinna przypadać reprezentantowi władzy świeckiej, czyli panującemu monarsze. Król miał prawo także do ingerowania w zakres teologiczny, co oznaczało bezpośredni wpływ panującego monarchy na religię w państwie.

Początki teorii cezaropapizmu sięgają starożytności, aczkolwiek okres jego rozwoju miał miejsce równocześnie z rozwojem cesarstwa bizantyjskiego. Główną przyczyną rozkwitu cezaropapizmu był specyficzny charakter sprawowania władzy w Rzymie. Ingerencja władców w sprawy administracyjne kościoła była bardzo znacząca, podobnie jak w przypadku innych kwestii związanych z rozwojem kościoła. Władca mógł wydawać edykty dotyczące kościoła, rozstrzygać jako arbiter spory doktrynalne, czy też zwoływać synod oraz zatwierdzić jego postanowienia.

W historii istniały także przypadki, w których panujący monarcha ustanawiał również przepisy liturgiczne. Do momentu wielkiej schizmy wschodniej cezaropapizm był popierany przez znaczną część biskupów i innych wysokich dygnitarzy kościelnych. Po nastąpieniu rozłamu cezaropapizm jako model sprawowania władzy w państwie został zdecydowanie przyjęty i uznany. W trakcie panowania Karola Wielkiego Kościół zaczął być postrzegany jako instytucja państwowa. Król powinien ingerować w jego sprawy, aby wykazać należytą troskę o państwo boże na ziemi. Należy podkreślić, iż wpływ władzy świeckiej na Kościół był coraz mniejszy, emancypacja władzy kościelnej zaczęła być coraz lepiej widoczna. Podjęto próbę przywrócenia ustroju opartego na zasadach głoszonych przez teorię cezaropapizmu w okresie rządów cesarzy saskich. Starania te przejawiały się w obsadzaniu wysokich stanowisk kościelnych poprzez zaufanych ludzi, wpływano na wybór papieża, starając się podjąć wszelkie konieczne kroki, aby osoby niewygodne nie otrzymały tej kluczowej nominacji. Jednakże kroki te nie były wystarczające, gdyż działania te doprowadziły finalnie do zawarcia konkordatu wormackiego, który zagwarantował Kościołowi niezależność od wpływu władzy świeckiej.

W okresie dominacji protestantyzmu nastąpił powrót teorii cezaropapizmu. Władcy pełnili zaszczytne funkcje zwierzchników Kościoła. Podobnie wyglądała sytuacja w przypadku ustroju anglikańskiego.

W oparciu o założenia teorii cezaropapizmu wykształciło się kilka zbliżonych nurtów, takich jak: gallikanizm we Francji, niemiecki febronianizm oraz józefinizm. Przykładem podjęcia próby podporządkowania władzy kościelnej w stosunku do władzy świeckiej były działania III Rzeszy.

Współcześnie teoria cezaropapizmu została rozszerzona także w przypadku innych religii i wyznań.