Totalitaryzm - co to jest totalitaryzm? Definicja, cechy, przykłady

Totalitaryzmem (z łac. totalis – cały, całkowity) to ustrój, w którym rządy sprawowane są w sposób dyktatorski. Cała władza skupia się w rękach jednej partii, przy równoczesnym braku legalnej opozycji. Nie istnieje zatem podział władzy na legislacyjną, wykonawczą oraz sądowniczą. Państwo dąży do kontroli wszystkich dziedzin życia obywateli, także sfery prywatnej. Funkcjonuje wysoko rozwinięty mechanizm społecznej represji (np. tajna policja, a także obozy koncentracyjne).

Totalitaryzm nie jest ograniczony żadnymi kryteriami w swojej ingerencji. Wprowadzana jest cenzura, a jedyną dopuszczalną ideologia jest ta, którą głosi władza. Wszechobecna jest także propaganda. Państwo dąży, poprzez indoktrynację, do zbudowania społeczeństwa będącego posłusznym wykonawcą woli rządzących. Nieprzestrzegane są prawa obywatelskie ani prawa człowieka. Ewentualny opór łamany jest za pomocą tortur lub innych form represji. Nie istnieje także wolność mediów – przywódcy traktują je jako drogę do szerzenia propagandy. Gospodarka w totalitaryzmie przyjmuje formę centralnie sterowanej. Oczywiście jest ona upaństwowiona.

Pierwszy raz termin „totalitaryzm” użyty został przez Benito Mussoliniego. Głosił on: „(...) wszystko dla państwa, wszystko w państwie, nic poza państwem, nic przeciwko państwu”. W totalitaryzmie bowiem najważniejsze jest właśnie państwo, które jest celem samym w sobie. Uważa się że to nie kraj jest dla człowieka, ale człowiek dla kraju.

Przykładem krajów rządzonych w sposób totalitarny były III Rzesza oraz ZSRR. Aktualnie system ten funkcjonuje w Korei Północnej.

Totalitaryzmu nie należy mylić z autorytaryzmem, w którym reżim i ucisk nie są aż tak bezwzględne. Przywódcy autorytarni zazwyczaj opierają swe działania na prawie, a także dopuszczają istnienie innych ideologii, pod warunkiem że nie krytykują one poglądów rządzących.

W Polsce na mocy Konstytucji zabronione jest działanie partii politycznych nawiązujących w swoich praktykach do ideologii totalitarnej. Kodeks karny równocześnie zabrania nawoływania do poglądów totalitarnych grożąc karą pozbawienia wolności do lat 2.