Rewolucja burżuazyjna w Anglii - charakterystyka, przyczyny, skutki

W XVII w. na terenie Anglii miało miejsce wiele przemian kulturowych, społecznych oraz gospodarczych, których ukoronowaniem był wybuch rewolucji burżuazyjnej. Bezpośrednią przyczyną rozpoczęcia działań wojennych był narastający konflikt między monarchą (Jakub I Stuart oraz Karol I Stuart zawarli unię personalną po śmierci Elżbiety I) a władzą ustawodawczą, czyli parlamentem. Zarzewiem konfliktu stała się chęć wprowadzenia przez monarchów ustroju opartego na zasadach monarchii absolutnej, jednocześnie negując potrzebę istnienia i funkcjonowania parlamentu.

Szczególny konflikt miał miejsce w przypadku prawa podatkowego, parlament stanowczo się w tej kwestii sprzeciwiał monarchom. W 1628 roku monarcha odrzucił petycję o prawach (na mocy której podatek nie mógł zostać nałożony bez zgody parlamentu), jednocześnie rozwiązując parlament. Wówczas miał miejsce wybuch powstania na terenie Szkocji. Do momentu wybuchu wojny domowej na terenie Anglii obradował także Parlament Krótki oraz Długi, uchwalono Wielką Remonstrację. Bezpośrednią przyczyną działań Karola I był nieudany zamach stanu oraz pospieszny wyjazd monarchy z Londynu, co zapoczątkowało wojnę wewnętrzną.

Kolejną przyczyną przewrotu politycznego było, między innymi, dążenie przedstawicieli bogatego mieszczaństwa (czyli angielskiej burżuazji) oraz nowej szlachty (tak zwane gentry) do zlikwidowania pozostałości po istniejącym poprzednio systemie feudalnym, w szczególności natomiast feudalnej własności ziemi. Nowa szlachta ponadto była motorem napędowym rozwoju brytyjskiego handlu oraz ówczesnej działalności produkcyjnej. Finansowanie dalekomorskich podróży mających na celu angielską ekspansję terytorialną również należało do gentry.

Nie bez znaczenia na procesy zachodzące w Anglii pozostawał fakt jednoczesnego egzystowania dwóch zupełnie różnych odłamów religijnych. W Anglii bowiem rozwijały się równoważnie dwie religie: z jednej strony anglikanizm, którego wyznawcy w głównej mierze okazywali swoje poparcie dla dworu oraz arystokracji, z drugiej – purytanizm, którego postulaty głosiły konieczność wyzwolenia się spod ustroju feudalnego oraz głośno krytykowały ustrój monarchiczny. Propagatorzy tego odłamu kalwinizmu mieli zasiadali w Izbie Gmin.

Głośno także krytykowano sposób prowadzenia polityki zagranicznej Karola I, który nie wspomógł prześladowanych francuskich hugenotów. Przystępując do wojny z Francją nie osiągnął szczególnych profitów.

Była to pierwsza rewolucja burżuazyjna na terenie Europy. Dzięki przeprowadzeniu przewrotu politycznego wprowadzono Habeas Corpus Act, na mocy którego nie można skazać człowieka bez wyroku sądu w jego sprawie. Wprowadzono także zakaz stosowania okrutnych kar.

Rewolucja burżuazyjna zapoczątkowała nowy ustrój polityczny, czyli monarchię parlamentarną. Ukształtowały się nowe stronnictwa polityczne – torysi oraz wigowie. Funkcje władzy wykonawczej przejął rząd, na czele którego stał premier.