Endogamia - definicja, charakterystyka, przykłady

Endogamia jest praktyką obyczajową, która nakazuje zawieranie związku małżeńskiego z osobą z własnej grupy społecznej (grupa społeczna jest tutaj rozumiana szeroko, zarówno jako zbiorowość lokalna czy regionalna zamieszkująca określone terytorium, jak i grupa krewniacza, bliska rodzina).

Głównymi założeniami endogamii jest wzmocnienie odrębności grupy, stąd występuje (lub występowała) ona najczęściej w silnie zhierarchizowanych społeczeństwach. Selekcja partenrów polega na ich dopasowaniu hierarchicznym – tradycyjnie rozumianym jako przeznaczenie ich sobie z góry.
 
Przykładami grup, gdzie popularna była praktyka endogamii, są rodziny królewskie (zarówno współcześnie, jak i w przeszłości). Związki endogamiczne były właściwe dla m.in. dynastii starożytnego Egiptu, gdzie ze względu na boskość faraonów, musieli oni wchodzić w związki małżeńskie właściwie tylko ze swoimi siostrami. Również powszechna była ona wśród Inków, gdzie inkaski król żenił się z krewniaczkami ze względu na ich boskie pochodzenie. 

Endogamia krewniacza, czyli zawieranie małżeństw z osobą spokrewnioną, może skutkować pewnymi problemami genetycznymi potomków z takiego związku (ze względu na zbyt duże podobieństwo genetyczne rodziców). Prawdopodobnie właśnie na choroby genetyczne cierpieli potomkowie wspomnianych już faraonów i inkaskich królów.
 
Endogamia występowała także wśród Żydów, gdzie powszechnym zwyczajem był tzw. lewirat – czyli zawieranie związku małżeńskiego mężczyzny z owdowiałą żoną brata.
 
Współcześnie, endogamia występuje stosunkowo rzadko, szczególnie, jeśli chodzi o endogamię krewniaczą. W większości krajów zawieranie związków małżeńskich z najbliższymi członkami rodziny, także małżeństwo kuzynów, jest zakazane prawnie.

Endogamia w rozumieniu zawierania związków z osobami z bliskiej grupy społecznej, lokalnego otoczenia, jest współcześnie bardzo popularna – nie jest to jednak zwyczaj, którego należy przestrzegać pod karą sankcji. Dziś zawieranie związków z osobami z bliskiej grupy, przy dużej dynamice przemieszczania się ludzi, nie stanowi przeszkody w rozwoju społecznym, wręcz przeciwnie – związki z osobami o podobnym wykształceniu, kulturze itp. mają stosunkowo większą szansę przetrwania.