Władza - władza a panowanie. Porównanie

Zarówno władza jak i panowanie stanowią pewną formę podporządkowania woli. Władza, w potocznym rozumieniu, oznacza możliwość wpływania na społeczność i rządzenia, zdolność do narzucania swojej woli innym. Pojęcia władzy używa się w odniesieniu do bardzo wielu rodzajów podległości osobom bądź instytucjom. To, co składa się na pojęcie władzy, to jej zakres (np. władza państwowa, związkowa, kościelna, rodzicielska) oraz jej treść. Nie bez znaczenia są też źródła pochodzenia władzy (najważniejsze z nich to przemoc, przymus, nagrody, charyzma, tradycje, wiedza).

Panowanie natomiast, w przeciwieństwie do władzy, nie pozwala na realizację przez jednostki lub grupy ich własnej woli, lecz zakłada, że wydany rozkaz wykonany zostanie ze względu na wiarę w prawomocność władzy, która go wydała. Dlatego panowanie opiera się na stosunku między nadrzędnością i podrzędnością. 

Wg Maxa Webera (18641920), niemieckiego socjologa i teoretyka polityki, związek oparty na panowaniu jest podstawową formą organizacyjną w jakiej przejawia się polityka. Z tej koncepcji wynika, że dla prawomocnego panowania konieczne są:

- istnienie jednostki lub grupy dominującej nad społeczeństwem

- istnienie jednostki lub grupy podwładnych

- istnienie panujących, których wolą jest wpływanie na postępowanie podwładnych i dawanie temu wyrazu z pomocą rozkazów

- istnienie dowodów wpływu panujących na poddanych, który wyraża się w posłuszeństwie

- istnienie dowodów, że podwładni akceptują wolę panującego do tego stopnia, że nie ma konieczności wywierania na nich wpływu.

W ten sposób rozumiane panowania przejawia się w trzech odmianach:

- legalnej – oparte jest na obowiązującym prawie, na posłuszeństwie wobec niego; respektuje te prawa także ten, kto wydaje rozkaz; prawo może ulec zmianie, ale z poszanowaniem formalnych procedur; Weber rozumiał panowanie legalne jako hierarchicznie zorganizowana administrację, czyli biurokrację;

- tradycyjnej – opartej na prawomocności zastanej już władzy; rozkazy wydaje się mając na uwadze nienaruszalną, świętą tradycję, której naruszenie podważyłoby prawomocność władzy panującego; niemożliwe jest w zasadzie ustanowienie nowego prawa, które nie zgadzałoby się z tradycją;

- charyzmatycznej – opartej na charyzmie panującego; posłuszeństwo podwładnych polega na irracjonalnych przesłankach i dlatego, często bywa nietrwałe;

Panowanie wynika zatem z przewagi panującego, który może ją wykorzystać do spełniania swojej woli, czyli sprawowania władzy. Można jednak mieć kogoś w swojej mocy, a nie sprawować nad tym kimś władzy. Natomiast sytuacja, zakładająca panowanie nad kimkolwiek pozbawione sprawowania nad tym kimś władzy – jest niemożliwa do zaistnienia.