Jurysdykcja - co to znaczy „jurysdykcja”? Znaczenie, opis, definicja. Jurysdykcja krajowa i jej typy

Pojęcie jurysdykcji pochodzi z łaciny („iurisdictio”) i oznacza kompetencje państwa do sądzenia czy rozstrzygania różnych kwestii wynikłych ze współżycia mieszkańców danego terytorium. Jurysdykcją określa się także pewien zakres osobowy i przedmiotowy podejmowanych spraw.

W literaturze przedmiotu stwierdza się, że w przypadku jurysdykcji wyróżnia się jej trzy podstawowe typy. Są to: jurysdykcja ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza. Jurysdykcja ustawodawcza dotyczy tego, że państwo na swoim terenie posiada prawo stanowienia prawa. Jurysdykcja wykonawcza wiąże się z egzekwowaniem obowiązującego prawa, natomiast jurysdykcja sądownicza polega na tym, że sądy w danym państwie mogą rozstrzygać we wnoszonych do nich sprawach.

Państwo roztacza swoje kompetencje jurysdykcyjne (jurysdykcji ustawodawczej) w nawiązaniu do 2 faktów – związku terytorialnego i personalnego. Oznacza to, że państwo ma prawo stanowić i egzekwować prawo na terenie, jaki obejmuje, a także – pośród swoich obywateli. Wyróżnia się tutaj zasadę biernego i czynnego zwierzchnictwa personalnego. Zwierzchnictwo bierne dotyczy obywateli kraju, którzy stali się ofiarami przestępstw w miejscu swojego pobytu (poza krajem pochodzenia). Państwo, z którego pochodzi ofiara, ma wówczas prawo zastosować ustalenia własnego Kodeksu karnego wobec sprawcy. Zwierzchnictwo czynne polega na tym, że dane państwo ma prawo stanowienia prawa odnoszącego się do swoich obywateli, niezależnie od miejsca ich zagranicznego pobytu.

Współcześnie coraz częściej bierze się pod uwagę nie tylko zależność wynikającą z terytorium i obywatelstwa, ale też zależności wynikające z umów międzynarodowych.

Kwestia jurysdykcji wykonawczej państwa jest związana wyłącznie z zasięgiem terytorialnym danego kraju, ponieważ żadne państwo nie może samodzielnie np. ścigać przestępców na terenie innego kraju. Warto zaznaczyć, że na swoim terytorium państwo ma pełną jurysdykcję, podlegającą jedynie pewnym ograniczeniom wynikającym ze współpracy międzynarodowej – np. nietykalność dyplomatów.

Jurysdykcję sądowniczą danego kraju można podzielić zgodnie z dwoma podstawowymi gałęziami prawa na: jurysdykcję w sprawach cywilnych i w sprawach karnych.