Norma prawna - co to jest norma prawna? Definicja, budowa, przykłady

Normy prawne są jednym z rodzajów norm społecznych. Stanowią one zbiór szczegółowo sformułowanych przepisów, które regulują rozmaite sfery życia jednostek i grup w społeczeństwie i państwie. Nieprzestrzeganie tych norm wiąże się z sankcją ze strony państwa.

Norma prawna jest najmniejszą jednostką prawa, jest ona generalna (czyli nie odnosi się konkretnie do poszczególnej osoby, ale do wszystkich tych, którzy określeni są w danej normie) i abstrakcyjna (dotyczy nie tylko pojedynczej sytuacji, ale wszystkich sytuacji objętych daną normą, jest uniwersalna).

Budowę normy prawnej dobrze opisuje koncepcja trójelementowa, która wyróżnia 3 konieczne składowe normy: hipotezę, dyspozycję i sankcję. Hipoteza stanowi zbiór założeń dotyczących określanej przez normę sfery życia, dotyczy cech adresatów (osób, do których kierowana jest norma), ich uprawnień lub obowiązków oraz wymaganych dla obowiązywania normy okoliczności. Dyspozycja jest określeniem sposobu zachowania adresata normy, natomiast sankcja dotyczy konsekwencji, jakie są przewidziane w momencie złamania, niedopełnienia normy prawnej. Konsekwencje te gwarantowane są powagą instytucji państwa.

Przykładem normy prawnej jest art. 187. § 1. Kodeksu karnego: „Kto niszczy, poważnie uszkadza lub istotnie zmniejsza wartość przyrodniczą prawnie chronionego terenu lub obiektu (jest to hipoteza określająca adresata normy, jak również dyspozycja, w prawie karnym oznaczająca zabroniony czyn), powodując istotną szkodę, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2” (sankcja).

Normy prawne mogą pokrywać się z innymi normami społecznymi – religijnymi czy moralnymi, czasem zdarza się jednak, że są z nimi sprzeczne. Powstaje wtedy istotny problem, czy dana osoba przestrzegać ma wskazań swojej moralności czy przepisów państwa, zagrożonych przecież sankcją. Idealną sytuacją byłaby więc pełna zbieżność norm prawnych i wskazań etyki czy norm religijnych, ze względu jednak na złożoność społeczeństwa i wielość wyznawanych zasad etycznych czy wielość religii, jest ona niemożliwa.