Afryka - Dekolonizacja Afryki - skutki, przyczyny, przebieg

W epoce kolonializmu wiele potęg europejskich starało się zdobyć jak największe terytoria w obu Amerykach, Azji oraz Afryce. Poszukiwano złóż surowców naturalnych, które można było przejąć oraz taniej siły roboczej. Na terenach Afryki początkowo poszukiwano głównie niewolników, natomiast sam podbój nastąpił dość późno. Za sprawą porozumień między kolonizatorami a tubylcami powstała pierwsza na „czarnym lądzie” republika – Amerykanie podpisali w 1821 roku umowę z plemionami zamieszkującymi tereny dzisiejszej Liberii, co dało podwaliny pod proklamowaną w 1847 roku Republikę Liberii.

Plan kolonizacyjny dotyczący Afryki powstał dopiero w 1885 roku, kiedy to pojawiły się idee, jak choćby „od Przylądka do Kairu” Cecila Rhodesa. Poza Wielką Brytanią również inne państwa europejskie postanowiły skolonizować tereny afrykańskie, co doprowadziło do tak zwanego „Wyścigu o Afrykę”, który trwał od 1885 aż do I wojny światowej. Niemal cała Afryka została rozdzielona między Wielką Brytanię, Francję, Niemcy, Włochy, Belgię, Portugalię i Hiszpanię. Jedynie wspomniana już Liberia oraz Cesarstwo Etiopii, które wygrało w wojnie z Włochami, pozostały niepodległe (Etiopia utraciła niepodległość na czas okupacji włoskiej w czasie II wojny światowej, jednak odzyskała ją już w 1941 roku). W roku 1910 dołączył do nich Związek Południowej Afryki (dzisiejsze RPA), który uzyskał status dominium brytyjskiego.

Potęgi kolonialne starały się zaprowadzić w krajach afrykańskich porządek, nie brały jednak pod uwagę tradycji czy wierzeń tubylców, a jedynie powielały schematy europejskie. Przyczyniło się to do rozwoju Afryki. Ekspansja ustała dopiero, gdy nie było już czego dzielić między sobą, wówczas to państwa europejskie musiały dojść do porozumienia odnośnie terenów spornych. Sytuacja uspokoiła się. W czasie II wojny światowej kolonie wspomagały swoich zarządców, co zostało docenione po zakończeniu działań na frontach. Wielkie potęgi zaczęły uwalniać swoich poddanych w Azji, choć często nie na zasadzie „łaski”, a po przegranych walkach z powstańcami.

Drugą falą dekolonizacji było uwalnianie kolejnych kolonii afrykańskich – w pierwszej kolejności niepodległość uzyskała Libia (1951), następnie w 1954 roku wybuchła wojna między Francją a Algierią. Wykorzystało to kilka państw, które uzyskały niepodległość w 1956, 1957 i 1958. Przełomowym momentem był rok 1960, kiedy to aż siedemnaście państw afrykańskich powołało własne rządy. Rok ten nazwano „Rokiem Afryki”. Kolejne państwa uwolniły się w 1961 oraz 1962; w tym Algieria, która wygrała ośmioletnią wojnę z Francją. Do 1968 roku uwolniono już czterdzieści dwa państwa. Wówczas proces dekolonizacji nieco zwolnił, by na nowo rozpocząć się w 1974 roku (niepodległość Gwinei Bissau) i uwolnić pozostałe dziesięć państw. Ostatnim krajem, który został uwolniony w czasie dekolonizacji, była Namibia, która na początku 1990 roku ogłosiła swoją konstytucję, a następnie niepodległość.

Od tamtej pory jedyną zmianą terytorialną w Afryce było odłączenie się Erytrei od Etiopii w 1993 roku, jednak nie należy zaliczać tego do dekolonizacji.