Powstanie styczniowe - organizacja państwa podziemnego

Przygotowania do powstania styczniowego, ale i już samo powstanie styczniowe pokazało, że organizowanie instytucji podziemnych, tajnych rządów i organizacji nie jest dla Polaków niczym obcym od wielu, wielu lat. Nie tylko w trakcie II wojny światowej narodziły się liczne organizacje, które miały walczyć z przeciwnikiem (jak choćby Armia Krajowa). XIX wiek był dla Polski bogaty w podobne doświadczenia.

Pierwsze tajne organizacje spiskowe powstawały w Królestwie Polskim już w roku 1856, wraz z zakończeniem przegranej przez Rosję wojny. Na Uniwersytecie Kijowskim utworzono tzw. „Ogół”. Później wytworzył się z niego zakonspirowany w większym stopniu Związek Trojnicki. W Akademii Sztabu Generalnego w Petersburgu powołano także Koło Oficerów Polskich - założył je Zygmunt Sierakowski, a później przywódcą został Jarosław Dąbrowski. Liczne tajne kółka powstawały i w innych ośrodkach akademickich, choćby w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, czy w Akademii Medyko-Chirurgicznej, również w Warszawie. Organizacje te miały za zadanie nie tylko zbierać patriotyczną młodzież, kształtować jej umysły, ale i prowadzić zadania - takie jak choćby oblanie śmierdzącym płynem foteli w Teatrze Wielkim, przeprowadzanie...