Henryk Sienkiewicz „Latarnik” - problematyka noweli

Henryk Sienkiewicz napisał „Latarnika” w oparciu o fakty. Dzieło, które po raz pierwszy ukazało się w „Niwie” w 1881 r., przedstawia historię Skawińskiego – polskiego emigranta pracującego w latarni w Zatoce Moskitów. Pierwowzorem głównego bohatera był niejaki Siellawa. Mężczyzna ten stracił posadę latarnika, ponieważ zamiast zajmować się swymi obowiązkami, zaczytał się w powieści Zygmunta Kaczkowskiego zatytułowanej „Murdelio”.

Skawiński w noweli Henryka Sienkiewicza także zmuszony był pożegnać się ze swoim zajęciem, gdyż podczas lektury „Pana Tadeusza” pogrążył się w rozmyślaniach na temat ojczyzny i zapomniał zapalić lampy. Na skutek tego zaniedbania rozbiła się łódź. Skawiński miał jednak szczęście w nieszczęściu, gdyż nikomu nie stało się nic złego i dlatego nie stanął przed sądem.

Historia przedstawiona w „Latarniku” to opowieść o wielkiej tęsknocie za ojczyzną. Skawiński brał udział w powstaniu listopadowym, a po jego klęsce zmuszony był opuścić rodzimy kraj. Od tego czasu rozpoczęła się jego wielka tułaczka po świecie, której koniec nastąpić miał dopiero w Aspinwall. Bohater nie mógł wrócić do Polski z powodu grożącego mu niebezpieczeństwa, ale znalazł chociaż jej namiastkę w twórczości rodzimych literatów. Jednakże kosztowało go to utratę pracy.

„Pan Tadeusz” przeniósł Skawińskiego w kraj znany mu z młodości. Mógł zobaczyć siebie w polskiej karczmie, usłyszeć szum łąk i pól pełnych zbóż. Chociaż bohater zwiedził niemal cały świat i widział wiele wspaniałych miejsc, to jednak wizja zawarta na kartach dzieła Adama Mickiewicza obudziła w nim prawdziwe wzruszenie. Ojczyzna jawi się tutaj jako jedyne miejsce, które tak mocno potrafi oddziaływać na ludzkie serce.

Henryk Sienkiewicz przedstawił w „Latarniku” także swoją koncepcję patriotyzmu. Ukazał ją na przykładzie Skawińskiego – człowieka niezłomnego, niezrażającego się kolejnymi niepowodzeniami. Być może właśnie taką postawę powinni przyjąć Polacy.  Autor wydaje się pokazywać, że trzeba przetrwać zły okres i nie wyrzec się swoich korzeni. Niezależnie od miejsca i czasu należy zachować w sercu wspaniały obraz ojczyzny, która w niedalekiej przyszłości może ponownie stać się wolnym państwem.

Historię Skawińskiego można uznać także za refleksję nad starością. Główny bohater jest już zmęczony życiem. Nie szuka już wielkich idei i nie potrzebuje wspaniałych rzeczy, by dostrzegać w nich piękno. Potrafi odnaleźć je w szumie fal i krajobrazie. Nawet samotność nie okazuje się być dla niego wielką przeszkodą. Szybko się z nią oswaja i znajduje w niej radość. Za metaforę starości można uznać pojawiające się w „Latarniku” opisy spokojnego morza. Właśnie taki wydaje się być ten okres – próba rozliczenia się z dotychczasowym życiem i odnalezienia własnego, bezpiecznego miejsca.