Komizm - komizm w literaturze. Rodzaje komizmu i wyjaśnienie pojęcia

Komizm towarzyszy nam od zawsze i to na każdej płaszczyźnie życia. Spotykamy go na co dzień i jest on jedną z najbardziej pożądanych form towarzyszących naszej egzystencji. Forma ta, ujmując pojęcie w definicję, prowadzi do sytuacji budzącej nasz śmiech i poczucie zaspokojenia pewnej potrzeby estetycznej o pozytywnym wydźwięku emocjonalnym. Przez tysiące lat komizm idzie w parze z nieco poważniejszymi elementami kultury, sztuki i życia w ogóle. Najbardziej powszechnym rodzajem komizmu jest oczywiście komizm literacki, który możemy zaobserwować już w czasach starożytnych.

Starożytne komedie, zwłaszcza greckie, były równie popularne, jak utwory tragiczne i –  podobnie jak one – brały udział w konkursach, a najsłynniejszym komediopisarzem spośród wielu był Arystofanes. Należy jednak pamiętać o tym, iż w tamtych czasach komedie wolno było oglądać tylko mężczyznom i to w dodatku w większości żołnierzom. Komizm, na jakim Arystofanesowe komedie są oparte, będzie więc mocny, ostry, bardzo często również wulgarny i wyuzdany (stąd zakaz uczestnictwa kobiet w przedstawieniach). Elementy związane z ludzkimi popędami, niewybredne żarty czy dość częste ocieranie się o krawędzie bluźnierstwa to tylko niektóre przykłady chwytów, z jakich korzystali greccy pisarze.

Starożytność dała nam jednak podwaliny pod komizm, który przez następne dziesiątki i setki lat przeszedł niesamowitą ewolucję i ewoluuje nadal. Mamy więc średniowiecznych komików, teatry wędrowne bawiące swoimi występami niższe warstwy społeczne, by jakiś czas potem natknąć się na w pełni ukształtowane formy komediowe u Szekspira i Moliera (szczególnie Molier stał się w późniejszym okresie wzorem do naśladowania przez komediopisarzy). Utwory takie jak, choćby, „Wiele hałasu o nic”, „Stracone zachody miłości” (Szekspir), „Skąpiec” czy „Świętoszek” (Molier) to zaledwie drobna część bogatego i płodnego w utwory obszaru literatury, jaki stanowi twórczość komediowa.

Przy tej okazji warto wspomnieć, jakie rodzaje komizmu przyjęto, jeśli chodzi o dramat. Wyróżniamy więc trzy różne typy: 1) komizm postaci; 2) komizm słowny; 3) komizm sytuacyjny.

Te typy są związane (a przynajmniej łączy się je często) przede wszystkim z komedią, jednakże także w innych gatunkach literackich bardzo często spotykamy się z korzystaniem z owych elementów – czy to pośrednio (parodia, ironia, satyra, karykatura, groteska itd. stanowią również pochodne komizmu sensu stricto), czy też bezpośrednio, poprzez – na przykład – przerysowywanie niektórych postaci, wyostrzenia ich cech, by wzbudzić nasz śmiech i sympatię dla danego bohatera albo zupełnie odwrotnie – spotęgować naszą wrogość względem niego i móc odczuć satysfakcję z powodu jego ośmieszenia.

Komizm jest pożytecznym zabiegiem, z którego bardzo często korzystają twórcy, ponieważ często ci najwięksi, ale także i ci mniej popularni i znani, wyznają zasadę, że przez śmiech najlepiej uczyć społeczeństwo. Komizm poprzez karykaturę i pewne wyostrzenia ukazuje nam najczęściej ludzie przywary, pomaga spojrzeć z dystansem na otaczającą rzeczywistość i na samych siebie. Należy jednak traktować go z rozwagą, by nie przejaskrawić zbytnio i nie zniechęcić do siebie czytelnika, który bardzo często chce utożsamiać się z bohaterem, a będąc zbyt mocno atakowanym przez autora – może się od niego odwrócić.