Goethe „Cierpienia młodego Wertera” - autobiografizm

Johann Wolfgang Goethe urodził się w zamożnej rodzinie mieszczańskiej z Frankfurtu, która zapewniła mu wszechstronną, rzetelną edukację, obejmującą między innymi znakomitą znajomość literatury, pierwotnie jednak zainteresowanie twórczością beletrystyczną leżało na marginesie jego życiowych planów. Sytuację zmienił dopiero ogromny sukces wydawniczy powieści epistolarnej pt.: „Cierpienia młodego Wertera”, jaka ukazała się w Niemczech w 1774 roku. Goethe postanowił wówczas porzucić karierę prawniczą, która bezpośrednio przyczyniła się do powstania dzieła uważanego za kluczowe dla rewolucji, jaką w świecie literackim miało wyznaczyć nastanie okresu tzw. „Sturm und Drang” - „burzy i naporu”.

W celu odbycia praktyki adwokackiej w 1772 roku Goethe przeprowadził się do Wetzlar, gdzie poznał młodego radcę dworu - Johanna Christiana Kestnera, zaręczonego wówczas z Charlotte Buff. Doskonale wykształcona, oczytana, światła i piękna panna wywarła na dwudziestotrzyletnim, początkującym poecie ogromne wrażenie, które zaowocowało fascynacją i częstymi wizytami w jej domu. Goethe zaprzyjaźnił się z parą, która w 1773 roku wzięła ślub, nie przestając nawet po nim spotykać się z Charlottą i żywić nadziei na zaistnienie pomiędzy nimi poważniejszego związku. Kobieta okazała się jednak lojalna i do końca wierna swemu mężowi, który z resztą - jak wspominał później sam pisarz - w każdym calu zasługiwał na jej oddanie i szacunek, będąc człowiekiem równie światłym i pozytywnie nastawionym do życia, jak żona.

Goethemu bardzo odpowiadała ta sytuacja, w rzeczywistości bowiem szczera przyjaźń z Charlottą okazała się bardziej wartościowa niż niejeden ze „spełnionych”, erotycznych związków, jakie przytrafiały mu się z licznymi kobietami. Autorzy wspomnień na jego temat zauważają częstokroć, że młody poeta był bardziej zakochany w swoim nieszczęśliwym uczuciu niż w jego obiekcie, celebrując poniekąd cierpienie, które wcale nie przeszkadzało mu w dosyć rozrywkowym trybie życia, jakie prowadził we Frankfurcie zaraz po ostatecznym pożegnaniu z przyjaciółmi z Wetzlaru. 

Prawdopodobnie myślał już wtedy o uwiecznieniu tej znajomości w utworze literackim, jednak bodźcem, który zadecydował o statecznym kształcie „Cierpień młodego Wertera”, stała się dopiero wiadomość o samobójczej śmierci jednego z bywalców gospody „Pod następcą tronu” w Wetzlar - Karla Wilhelma Jerusalema. Jego postać posłużyła za wzorzec Wertera - wykształconego i niezwykle ambitnego, ale ubogiego młodzieńca, który z jednej strony musi zmagać się z nieszczęśliwą miłością do żony przyjaciela, a z drugiej - z nieprzychylnością i brakiem szacunku ze strony arystokracji.

Zasadniczy zarys fabuły „Cierpień młodego Wertera” nosi na sobie ślady autobiografizmu, należy jednak pamiętać, że dramatyzm emocji wyniszczających stopniowo głównego bohatera powieści nie pokrywa się w pełni z rzeczywistymi przeżyciami Goethego. Samobójstwo Wertera można zaś rozpatrywać jako pomysł zaczerpnięty w dużej mierze z historii Jerusalema, choć w pewnym stopniu stanowiący także odzwierciedlenie szaleńczego kroku, jaki być może pojawił się w głowie egzaltowanego młodego pisarza, ale nie znalazł wystarczającego umotywowania, by spełnić się w rzeczywistości. Elementem autobiograficznym jest na pewno literacki opis anonimowej miejscowości, w jakiej toczy się akcja powieści, odpowiada bowiem w pełni historycznym przekazom na temat Wetzlaru z końca XVIII wieku; postać Lotty jest natomiast niewątpliwie wzorowana na osobie Charlotty Buff, posiada jednak sporo rysów, w których badacze literatury rozpoznają inne kobiety, jakie odegrały w życiu Goethego ważną rolę nie tylko jako przyjaciółki i partnerki w filozoficznych dysputach.