Motywy mitologiczne w literaturze - motywy mitologiczne w poezji współczesnej

Nie sposób nie zgodzić się z twierdzeniem, że kultura antyczna była jednym z filarów obecnej cywilizacji europejskiej. Przejawy tego dawno minionego okresu widoczne są w niemal każdej dziedzinie naszego życia, poczynając od prawa, medycyny, kończąc zaś na filozofii. Jednak najbardziej czytelne są one właśnie w sztuce, która do dzisiaj czerpie pełnymi garściami z dorobku starożytnych Greków. Przyjrzyjmy się kilku motywom mitologicznym użytym przez polskich poetów współczesnych.

Jednym z najczęściej nawiązujących do antyku twórców jest Zbigniew Herbert. Na przykład w wierszu „Dedal i Ikar” przywołuje on dwójkę konstruktorów uciekających z Krety. Utwór stylizowany jest na rozmowę między bohaterami. Skrzydła stanowią tylko ozdobę, nieludzki atrybut człowieczeństwa, co jest paradoksalne, który pozwala przenikliwie spojrzeć w dół i dostrzec to, co piękne w życiu. Należy jednak pamiętać, że stąpa się po ziemi. Te słowa zupełnie nie trafiają do młodzieńca. On nie potrafi zobaczyć niczego pięknego, jest zanurzony w „misie cieni”, którą jest ziemia. Następnie pojawia się opis katastrofy i spadającego młodzieńca. Wszystko zostaje podsumowane komentarzem: „Był taki młody nie rozumiał że skrzydła są tylko przenośnią trochę wosku i piór i pogarda dla praw grawitacji…” – ten fragment odsłania tajemnicę upadku Ikara. Nie było w jego sercu pragnienia lotu. Same przedmioty nie wystarczyły, by unieść jego ciało. Podmiot liryczny dopatruje się istoty rzeczy w tym, że to ludzkie serca powinny napełnić się powietrzem i wzlecieć do góry.

Także Stanisław Grochowiak posługuje się motywami mitologicznymi. W swoim wierszu pt: „Centaur” przygląda się temu niesamowitemu tytułowemu stworzeniu. Wszystko dzieje się w sposób charakterystyczny dla tego poety, czyli wręcz niepoetycko (antyestetyzm, turpizm, wyrażenia potoczne). Wiersz zaczyna się opisem centaura, który pozostaje w zgodzie z jego mitologicznymi przedstawieniami. W pierwszych dwóch strofach poeta skupia się głównie na nieokrzesanej fizyczności tego stworzenia. Jedynie kończące je wersy sygnalizują, że jest on „czymś więcej” ponad byt biologiczny. Okazuje się, że marzy, ma duszę, potrafi zachwycać się pięknem oraz interesować się tym, co dookoła niego. „Ludzkość stworzyła ideę Centaura/ W dziwnie wnikliwej o sobie zadumie” – tymi dwoma wersami kończy się cały utwór. Jak możemy wywnioskować, jest to próba zdiagnozowania ludzkiej natury. Człowiek jawi się jako połączenie biologicznych popędów i potrzeby kultury (sztuki, a także ogóle – ucywilizowania), wyrastającej z bogactwa duszy.

Warto zwrócić jeszcze uwagę na wiersz Leopolda Staffa pt.: „Odys”. Historia króla Itaki jest powszechnie znana i motyw ten pojawiał się w sztuce już wielokrotnie. W utworze Staffa życie ludzkie zostaje porównane do podróży powrotnej spod Troi. Każdy popełnia wiele błędów, gubi drogę, jednak najważniejsze jest to, by po prostu iść, nie przejmować się kolejnymi niepowodzeniami. I tak wszystko, co po nas zostanie, to „ (…) kamień z napisem/ tu leży taki i taki”. Niemal niekończący się powrót Odyseusza do domu staje się metaforą ludzkiego losu. Trzeba pokonać wiele trudności i niebezpieczeństw, zanim w końcu uda nam się odnaleźć swoje miejsce.

Motywy mitologiczne wciąż inspirują kolejnych twórców. Być może dzieje się tak dlatego, że stanowi ona swoiście uniwersalną księgę, język świata. Symbole są bardzo czytelne i powszechnie znane, funkcjonują jako archetypy. Dlatego za ich pomocą z łatwością można przeprowadzić również analizę współczesnych czasów.