Stanisław Lem - biografia, życiorys

Stanisław Lem (1921-2006) to najczęściej tłumaczony na języki obce pisarz pochodzenia polskiego, twórca literatury science-fiction. Jego nazwisko wymieniane jest w czołówce najważniejszych twórców, wnoszących istotny wkład w rozwój współczesnej literatury fantastyczno-naukowej.

Pisarz przychodzi na świat we Lwowie, gdzie spędza dzieciństwo oraz młodość. W 1940 r. podejmuje studia medyczne na Lwowskim Uniwersytecie Medycznym. W tym samym czasie ze względu na pochodzenie (żydowska inteligencja) nie został przyjęty na Politechnikę Lwowską. W okresie okupacji dzięki fałszywym dokumentom rodzina Lema unika osadzenia w getcie. Młody Lem pracuje w niemieckiej firmie odzyskującej materiały z uszkodzonej broni. Po wojnie kontynuuje studia medyczne na Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Egzaminów końcowych nigdy nie złoży, gdyż chce w ten sposób uniknąć obowiązkowej służby wojskowej. Na stałe mieszka już w Krakowie.

Debiutuje powieścią w odcinkach „Człowiek z Marsa” (1946 r.), w katowickim czasopiśmie „Nowy Świat Przygód”. Przez szereg lat współpracuje z „Kuźnicą”, „Żołnierzem Polskim”, „Odrą”, „Tygodnikiem Powszechnym”, gdzie drukowane są jego opowiadania. Jedynym zbiorem wierszy autorstwa Lema jest wydany w 1975 r. „Wysoki Zamek. Wiersze Młodzieńcze”. Utwory pisane po wojnie nie są wolne od wpływu cenzury i obowiązującej poprawności politycznej; w ten sposób powstały w 1951r. „Szpital przemienienia” nakazem cenzora zostaje włączony w stworzony na żądanie (bardziej optymistyczny) trzytomowy cykl: „Czas nieutracony”. Ze względu na istniejącą sytuację, tzn. konieczność podporządkowania się wymogom kontrolnym, po upadku cenzury Lem wzbrania się przed wznawianiem druku tytułów, które wtedy powstawały.

Do najsłynniejszych dzieł pisarza należą: „Dzienniki gwiazdowe” – będące swoistymi wspomnieniami z gwiezdnych podróży naukowca oraz eksploratora kosmicznych przestrzeni, Ijona Tichego, a także pretekstem do snucia rozważań na temat granic ludzkiego postępu, zatracenia człowieczeństwa oraz pasji przeradzającej się w szaleństwo; wzorowana stylowo na staropolskiej gawędzie, a opowiadająca o przygodach robotów Trurla i Klapaucjusza, „Cyberiada” (1965) i – najważniejsza w dorobku pisarskim – powieść „Solaris” (1961). W „Solaris” prócz powtarzającego się często w twórczości pisarza motywu konfrontacji człowieka z własnymi ograniczeniami, konieczności zdefiniowania słowa „człowieczeństwo” oraz narastającej groźby uzależnienia stwórcy od swego dzieła – powstało jedno z najoryginalniejszych literackich przedstawień kontaktu człowieka z inną formą pozaziemskiej inteligencji (myślący ocean Solaris).

Stanisław Lem wypowiadał się także w licznych esejach na tematy filozoficzne oraz teoretycznoliterackie, które dopełniając jego twórczość prozatorską, przyczyniły się do uzyskania wybitnej, światowej rangi pisarskiej oraz powszechnego uznania. Wspomniana twórczość eseistyczna to – m.in. – „Summa technologiae” (1964), „Filozofia przypadku” (1968), czy też praca teoretyczna poświęcona anglojęzycznej literaturze fantastyczno-naukowej pt.: „Fantastyka i futurologia”  (1970).

Stanisław Lem to wreszcie także autor scenariuszy filmowych, przedstawień teatralnych oraz radiowych słuchowisk. Wspomniane prace zebrano i wydano w 2000 r. jako „Przekładaniec”.

O wysokiej randze pisarza świadczy chociażby fakt nadania mu członkostwa w Stowarzyszeniu Amerykańskich Pisarzy Science Fiction w 1973 r. Mrożek był wielokrotnie nagradzany, m.in. Orderem Orła Białego (1996), złotym medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis (2005), Złotym Krzyżem Zasługi (1955). Zasiadał w Polskiej Akademii Nauk oraz Polskiej Akademii Umiejętności.

Został pochowany na cmentarzu na Salwatorze.