Franciszek Villon - biografia, życiorys

Średniowiecze w Europie cechowało się raczej powściągliwymi poglądami, co dotyczyło także literatury. Nie pozwalano sobie na jakąkolwiek ekscentryczność ani uchybianie normom. Panowały konkretne kanony sztuki oraz reguły pisarstwa, których literaci musieli surowo przestrzegać. Czasami wychodziło im to na dobre i powstawały utwory piękne i zgodne z ówcześnie panującymi zasadami, np. „Pieśń o Rolandzie”, jednak nie zawsze tak było.

Znajdowali się jednak literaci, którzy nie przestrzegali wszystkich wytycznych im narzucanych. Co więcej, postępowali wbrew nim pisząc o tematach tabu bądź używając stylu, który nie przystawał literaturze średniowiecznej. Jednym z takich twórców był właśnie Franciszek Villon. Ten średniowieczny bard, zajmujący się bynajmniej nie tylko tak chwalebnym zajęciem, jakim jest literatura, wszedł do historii kultury europejskiej jako jedna z najbarwniejszych postaci wieków średnich. Jest uznawany za jednego z pierwszych tzw. „poetów wyklętych”. Termin ten (fr. poetes maudits) został ukuty dopiero w XIX wieku w odniesieniu do francuskich poetów, jednak z całym powodzeniem możemy uznać Villona za prekursora tego typu osobowości literackiej.

„Poeci wyklęci” byli przyczyną rozmaitych, najczęściej obyczajowych skandali, nie dopasowywali się do reguł panujących w danym środowisku, ich sposób życia był kontrowersyjny oraz skandaliczny a twórczość literacka daleka od rozmaicie rozumianych form poprawności. Tego rodzaju twórcy często popadali w nałogi oraz choroby psychiczne, zmagali się także z niezrozumieniem społeczeństwa, które traktowało ich jako outsiderów i wyrzutków. Bardzo często kończyli swoje życie poprzez samobójstwo. Innymi twórcami, którzy zasłużyli sobie na ten przydomek są choćby Artur Rimbaud, Charles Baudelaire, Edgar Allan Poe, a w Polsce Edward Stachura, Andrzej Bursa, czy Rafał Wojaczek.

Franciszek Villon naprawdę nazywał się François de Montcorbier lub François des Loges. Data urodzenia autora „Wielkiego Testamentu” nie jest dokładnie znana. Przypuszcza się, że może być to rok 1431 lub 1432. Pisarz przyszedł na świat w stolicy Francji, jednak nie miał nic wspólnego z wyższymi sferami Paryża, wręcz przeciwnie. Jego rodzina należała do najniższej warstwy społecznej i nieustannie cierpiała głód oraz niewygody związane z brakiem pieniędzy. Wkrótce jednak ojciec i żywiciel małego Franciszka umarł, dzięki czemu chłopiec trafił pod opiekę kanonika, którego imię brzmiało Wilhelm de Villon. Właśnie od nazwiska benedyktyna późniejszy pisarz i utracjusz wziął swój przydomek.

Mimo przebywania w bardzo biednej dzielnicy i kontaktu z nie najciekawszym elementem społecznym, był Villon bardzo ambitny. Jego inteligencja oraz żądza wiedzy zaprowadziła go na uniwersytet, gdzie studiował prawo. Jednak rozmaite, nie zawsze nastawione tylko na zgłębianie wiedzy, towarzystwo szybko wciągnęło młodzieńca, który bardziej od ksiąg upodobał sobie rozmaite bary i spelunki. Od tej pory Villon coraz mniej zapału poświęcał nauce, a coraz więcej – hulankom oraz większym i mniejszym przestępstwom, z których wkrótce był powszechnie znany. Zaczął od małych występków, by wkrótce na dobre narazić się wymiarowi sprawiedliwości. Podczas jednego z napadów śmiertelnie ranił pewnego księdza. Na szczęście uniknął kary, gdyż kiedy przebywał już w więzieniu, wstawił się za nim jego dawny opiekun i nauczyciel – Wilhelm de Villon.

To jednak nie jedyny niecny postępek w długiej karierze pisarza. Dokonywał on licznych kradzieży, rozbojów oraz napaści. Zostawał wielokrotnie skazywany, w tym na karę śmierci, na pobyt w więzieniach o zaostrzonym rygorze oraz banicję, jednak ze wszelkich opresji jakimś cudem udawało mu się wychodzić cało. Pewnego razu uratowała go amnestia, innym razem spryt i wola życia, kiedy indziej – zmiana kary śmierci na wieloletnie wygnanie.

Nie wiemy dokładnie, jakie losy były udziałem Villona. Możemy się ich domyślać, bądź rekonstruować z rozmaitych dokumentów epoki, takich jak rejestry szkolne bądź sądowe. Mamy oczywiście do dyspozycji także teksty autobiograficzne pisarza, jednak musimy być świadomi, że z całą pewnością były one stylizowane i informacje w nich zawarte niekoniecznie pokrywać się muszą z faktami mającymi miejsce przed kilkoma wiekami. Takimi spekulacjami objęte są szczególnie przestępstwa Villona oraz jego życie prywatne. Znajdujemy wzmianki, iż pisarz parał się sutenerstwem, nie stronił od uciech cielesnych, dopuszczał się wielu kradzieży i napadów, jednak ile z tych informacji jest prawdziwych – nie dowiemy się prawdopodobnie nigdy.

Badacze przypuszczają, iż Villon nie miał zbyt długiego życia. Prawdopodobnie umarł mając nieco ponad trzydzieści lat, przypuszczalnie w 1463 roku, a więc w tym samym czasie, kiedy uciekł z Paryża.