Bruno Jasieński - charakterystyka twórczości

Bruno Jasieński był jednym z współtwórców polskiego ruchu futurystycznego. Koncepcje nowej estetyki przywiózł z Moskwy, dokąd jego rodzina przeprowadziła się w czasie pierwszej wojny światowej. Szczególne wrażenie wywarła na nim twórczość Igora Siewierianina oraz Majakowskiego, Chlebnikowa i Kruczenycha. Ich koncepcje zaczął wcielać do rodzimej literatury na krótko po powrocie do Polski, stając się jednym z inicjatorów i współtwórców dwóch manifestów, jakie pojawiły się w Krakowie w 1921 roku.

Pierwszym z nich była „JEDNODŃUWKA FUTURYSTUW mańifesty futuryzmu polskiego wydańe nadzwyczajńe na całą Żeczpospolitą Polską”, stanowiąca inicjatywę twórców skupionych wokół pisma „Katarynka”; obok Jasieńskiego – Tytusa Czyżewskiego, Stanisława Młodożeńca i Anatola Sterna. Postulowali oni odrzucenie klasycznych norm literackich i zastąpienie ich nowymi, które odpowiadałyby potrzebom świeżo narodzonej, niepodległej Polski. Sztuka miała stać się egalitarna, dostępna dla wszystkich obywateli bez względu na ich status społeczny czy finansowy, stąd ujęcie manifestu w formę ulicznego afiszu, a także zastąpienie skomplikowanej składni zapisem fonetycznym. Podobne postulaty głoszono również w wydanym kilka miesięcy później manifeście „Nuż w bżuhu. 2 jednodńuwka fururystuw”, w którym do składu redakcyjnego dołączyli również Aleksander Wat i Leon Chwistek.

W tym samym 1921 roku ukazał się także pierwszy tom poetycki Jasieńskiego zatytułowany „But w butonierce”, z którego pochodzi programowy dla tego artysty wiersz o takim samym tytule. Wykreowany w nim podmiot liryczny jest literalnym alter ego poety (pojawia się tutaj z nazwiska), który dumnie kroczy drogami polskiej literatury, stawiając się ponad dawnymi, zdezaktualizowanymi mistrzami w osobach Tetmajera i Staffa. Cały cykl był więc wyrazem buntu Jasieńskiego wobec wszelkich autorytetów jako elementów sprzyjających stagnacji i zatrzymaniu postępu, którego młode pokolenie futurystów bardzo pragnęło.

W 1924 roku ukazał się natomiast zbiór „Zmiana na lewo”, współtworzony z Anatolem Sternem, z którym Jasieńskiego połączyła fascynacja socjalizmem. Wiersze zostały poprzedzone przedmową obu poetów stanowiącą formę manifestu socjalistycznego, w którym wyraziła się szczera wiara młodych twórców w idee związane z tym prądem ideologicznym, mające doprowadzić do demokratyzacji społeczeństwa przez wprowadzenie jedności i równość pomiędzy wszystkimi obywatelami.

Obok buntowniczych i śmiało forsujących nowe koncepcje literacko-społeczne utworów w dorobku Jasieńskiego pojawiły się również wiersze poświęcone innego rodzaju emocjom, stonowane i niezwykle liryczne, jak choćby zadedykowany przedwcześnie zmarłej siostrze poety „Pogrzeb Reni” z tomu „Pieśń o głodzie”. Na uwagę zasługuje również poemat „Słowo o Jakubie Szeli” wydany w Paryżu w 1926 roku, podejmujący polemikę ze sposobem utrwalania w literaturze polskiej sylwetek postaci historycznych.

Jasieński jest również autorem trzech powieści, z których najbardziej kontrowersyjnym, a przez to po dziś dzień najbardziej kojarzonym z nazwiskiem tego twórcy, jest utwór „Palę Paryż” wydany w Moskwie w 1929 roku, później drukowany również w odcinkach na łamach francuskiej gazety „L’Humanité”. Jego osią konstrukcyjną jest zagłada burżuazyjnego Paryża, do której główny bohater usiłuje doprowadzić przez wpuszczenie zarazków dżumy do wodociągu miasta, przez co niedługo później – dokładnie w dniu wybuchu rewolucji francuskiej – cały Paryż ogarnia zaraza. Powieść stanowiła niejako kolejny, tym razem znacznie bardziej rozbudowany, manifest komunistyczny, postulujący gotowość nawet na tego typu ofiary w imię zaprowadzenia nowego ładu.

Jednym z ostatnich dzieł wydanych za życia artysty był dramat „Bal manekinów” z 1931 roku napisany w języku rosyjskim, który przetłumaczono na język polski dopiero w 1957 roku.