Wiktor Gomulicki „Wspomnienia niebieskiego mundurka” - rozmowa Dembowskiego i Sprężyckiego na temat literatury

Bronek Dembowski i Witek Spreżycki to bohaterowie książki Wiktora Gomulickiego pt.: „Wspomnienia niebieskiego mundurka”. Obaj są uczniami przyklasztornej szkoły dla chłopców w Pułtusku. Są też najlepszymi przyjaciółmi.

Pewnego razu Dembowski pokazał przyjacielowi książkę z utworami Mickiewicza. W tym miejscu należy zaznaczyć, że Sprężycki uwielbiał czytać. Literatura była jego pasją. Słowo pisane wzruszało go czasem do łez. Literacki gust chłopca kształtowały lekcje języka polskiego. Ich nauczyciel był wielbicielem literatury klasycystycznej. Do jego ulubionych twórców należeli: Naruszewicz, Kniaźnin, Krasicki, Karpiński. To utwory tych właśnie poetów zawładnęły wyobraźnią Sprężyckiego, do czasu pamiętnego wieczoru spędzonego nad poezją Mickiewicza.

Chłopcy przez kilka godzin godzin czytali „Konrada Wallenroda” oraz „Dziady”. Po skończonej lekturze Dembowski zapytał przyjaciela o jego wrażenia. Sprężycki był tak przejęty i wzruszony, że nie mógł wydusić z siebie słowa. Chłopcy rozstali się w milczeniu, a do rozmowy o Mickiewiczu powrócili po pewnym dopiero czasie. Sprężycki pozostając pod wpływem dynamicznej literatury romantycznej, zaczął krytykować klasycystów, których jeszcze do niedawna tak lubił. Teraz w jego sercu niepodzielnie królował Mickiewicz, nie pozostawiając miejsca na nic innego.

Dembowskiemu Mickiewicz się również podobał, jednak jego stosunek do literackich autorytetów był inny. Bronek wytłumaczył koledze, że miłość i uznanie kunsztu jednego poety nie powinno odbywać się kosztem innych. Prawdziwie światły człowiek potrafi dostrzec artyzm i kunszt w dziełach bardzo się między sobą różniących. Naturalne jest, że poszczególne dzieła literackie różnią się od siebie, a podyktowane jest to odmiennością czasów w jakich powstały, obyczajowością, w jakiej wychowani byli twórcy, czy wreszcie indywidualnym gustem. Dembowski uzmysłowił koledze, że prawdziwe piękno tkwi w różnorodności.