„Chłopi” Władysława Reymonta jako powieść mitologizująca chłopską egzystencję

Dzieło wybitnego noblisty Władysława Reymonta ma swoje trwałe miejsce w literaturze polskiej. „Chłopi” to nie tylko powieść o mieszkańcach Lipiec, ich problemach czy życiu. To wielostronny, panoramiczny obraz wsi, sprawdzający się w każdym czasie i w każdej przestrzeni. Stąd tak trudno określić ramy czasowe utworu czy osadzić na mapie miejscowość, w której rozgrywa się jego akcja. Taki też był zamiar pisarza. Nie chodziło mu o jednorazowe przedstawienie życia danej społeczności -  to miała być swoista synteza polskiej wsi.

Mitologizacja chłopskiej egzystencji ma miejsce niemalże na każdej stronie epopei. Polega ona na wpisaniu porządku życia lipieckiej gromady w kosmiczny porządek świata, na wydobyciu z małych ludzkich spraw, kłopotów czy radości wartości uniwersalnych, sprawdzających się nie tylko tu i teraz, ale zawsze, w każdej przestrzeni czasowej i w każdym miejscu na ziemi. Przez powieść nieustannie przewijają się odwieczne archetypy, czyli uczucia ponadczasowe towarzyszące istnieniu człowieka od zarania wieków: miłość, zazdrość, konflikt o kobietę, zdrada czy nienawiść.

Poza tym, powtarzalność pór roku, liturgicznych obrzędów czy prac na roli ciągle podkreślana na karach powieści sprawia, że nie mamy do czynienia z czymś efemerycznym, ulotnym, ale z porządkiem utrwalonym, wpisanym w ludzką egzystencję. Zawsze po zimie przyjdzie wiosna, a z nią wszystko odrodzi się do życia, by człowiek mógł na nowo rozpocząć prace na polu, potem lato i żniwa, jesienne wykopki, by zdążyć przed pierwszym śniegiem i tak bez końca. Poza tym realistyczne, drobiazgowe i wyczerpujące opisy chłopskiej egzystencji, obchodzone przez nich obrzędy począwszy od chrztu, poprzez wesela, a skończywszy na pogrzebach, prace polowe specyficzne dla każdej pory roku, zwykłe codzienne rozmowy, wyjścia do kościoła, zabawy w karczmie, czy choroby i radości, pozwalają na wielopłaszczyznowy i wielostronny ogląd życia wiejskiego chłopa i to zarówno najbiedniejszego komornika, jak i wielkiego gospodarza.

Uniwersalizm utworu przejawia się również w miłości gromady do ziemi, w zaakcentowaniu związku i przynależności do niej. Reymont stworzył wielką epopeję chłopskiej egzystencji, której znamiona można znaleźć w każdym czasie, stąd też nabiera ona cech wiecznego mitu.