George Orwell „Rok 1984” - Motyw buntu w utworze „Rok 1984” Orwella - opracowanie

Akcja powieści toczy się w fikcyjnym państwie, gdzie niepodzielnie rządzi jedna partia. System totalitarny kontroluje swoich obywateli pod każdym względem, nie pozostawiając im miejsca na prywatność. Ta nieustanna inwigilacja, ciągła propaganda i narzucanie sposobu myślenia w niektórych obywatelach rodzi bunt. Orewll przedstawia dwa przykłady takich zbuntowanych postaw, Winstona Smitha i Julię.

Winston jest głównym bohaterem, a jego bunt jest główną osią fabuły. Bohater buntuje się, ponieważ nie może znieść nieustannej kontroli togo, co robi i co myśli, nie zgadza się z wytycznymi Partii, która dyktuje mu kogo ma kochać, a kogo nienawidzić. Pierwsze przejawy sprzeciwu Winstona to robienie rzeczy zakazanych. Kiedyś wybrał się do dzielnicy proli i skorzystał z usług prostytutki. Takie kontakty były przez Partię zabronione, ale groziło za nie zaledwie pięć lat więzienia, podczas gdy za pisanie pamiętnika można było zostać skazanym na śmierć. To znaczy, że władza przymykała oczy na takie drobne wykroczenia. Dla Winstona sam fakt, że złamał jakiś zakaz, był krzepiący, ponieważ miał posmak wolności. Zdecydowanie większym przewinieniem było spisywanie wspomnień. Już sam zakup papieru i pióra był przestępstwem. Tym bardziej zapisywanie swoich myśli, kłócących się z oficjalną doktryną.

Winston jest świadomy konsekwencji, jakie ze sobą niesie próba oporu. Wokół niego znikają ludzie, którzy zawinili zbytnią inteligencją i niezależnością poglądów. Nikt nie może czuć się bezpieczny. Jednak nienawiść, jaką czuje do partii, każe mu podjąć jakieś działania. Przejawem jego buntu jest też romans z Julią. Związki takie były zakazane, propaganda głosiła, że miłość fizyczna jest zła i brudna, dopuszczano ją jedynie w celach prokreacji. Spotykając się z Julią, Winston robi coś zakazanego i przez chwilę czuje się szczęśliwy. Wynajmuje mały pokoik, sądząc, że tam będą bezpieczni. Z Julią łączy go także nienawiść do Partii. Oboje postanawiają dołączyć do opozycyjnej, tajnej organizacji, tzw. Bractwa. Są gotowi poświęcić życie, byle tylko walczyć ze znienawidzonym systemem.

Bunt zwykłego urzędnika skazany jest na niepowodzenie. Jego nadzieja, że cokolwiek zdoła ukryć przed Wielkim Bratem jest czcza. Wydaje mu się, że nawiązał kontakt z podziemiem, a w rzeczywistości jest tylko marionetką w prowokacji Partii Wewnętrznej. Jego działania od początku są monitorowane, wkrótce zdaje sobie sprawę, że nie miał żadnych szans na wzniecenie buntu. Winston pada ofiarą systemu, w którym nawet myśl o sprzeciwie jest surowo karana, tym bardziej próba podjęcia działania. 

Winston sprzeciwia się systemowi, ponieważ nie potrafi żyć w poczuciu ciągłej kontroli. Uświadamia sobie swoje prawdziwe uczucia i chce dać im wyraz. Jego bunt jest świadomy, oparty na przemyśleniach. Julia buntuje się bardziej spontanicznie. Ona nie pragnie zmienić rzeczywistości, a jedynie w miarę wygodnie w niej egzystować. Przyświeca jej myśl, by łamać zasady, ale tak, by nikt tego nie zauważył. Jej życie oparte jest na ciągłym kłamstwie. Oficjalnie jest przykładną działaczką Ligi Antyseksualnej, a w rzeczywistości nieustannie wikła się w różne romanse. miłość fizyczna, tak potępiana przez Partię, stanowi przejaw jej buntu, pozwala jej wyrazić swój sprzeciw. Julia nienawidzi Partii właśnie za to, że ta zabrania zabawy i prostych przyjemności. Dopiero pod wpływem Winstona decyduje się na wstąpienie do Bractwa i podjęcie opozycyjnej działalności. Jednak tak samo jak jej kochanek z góry jest skazana na aresztowanie i brutalne przesłuchania. W państwie rządzonym przez Wielkiego Brata nikt nie ma prawa do własnych poglądów.