Jan Kochanowski „Odprawa posłów greckich” - opracowanie, interpretacja

„Odprawa posłów greckich” to dzieło, które zostało uznane za pierwszą polską tragedię. Utwór ukazał się drukiem w 1578 r., ale jego pierwsze wystawienie miało miejsce nieco wcześniej – 12 stycznia tego samego roku podczas uroczystości weselnych Jana Zamoyskiego z Krystyną Radziwiłłówną.

Treść utworu nawiązuje do mitu o wojnie trojańskiej. Tytułowymi posłami, przysłanymi przez stronę grecką są Odyseusz i Menelaos. Ich zadaniem było przedstawienie władcom Troi ultimatum, w myśl którego Helena miałaby powrócić do Grecji. W przeciwnym wypadku miała wybuchnąć wyniszczająca wojna. Król Priam zrzekł się wydania ostatecznego wyroku, a ciężar ten spadł na barki rady miejskiej. Oracja Ikeatona wpływa na finalną decyzję, którą jest zatrzymanie Heleny w Troi. Dzieło kończy się przemową Antenora, jednego z mieszkańców Ilionu.

„Odprawa posłów greckich” wzorowana była na tragediach antycznych. Utwór realizuje zasadę trzech jedności – miejsca, czasu i akcji. Wszystkie przedstawione wydarzenia mają miejsce w Troi, a ich czas nie przekracza jednej doby (Arystoteles postulował „jeden obieg słońca”). Natomiast akcja ogranicza się do jednego wątku – pertraktacji. Dramat podzielony jest na epejsodiony (tutaj opisana jest akcja) i stasimony (pieśni chóru). Poeta stosuje także formę wiersza białego (w starożytnej Grecji nie stosowano rymów) oraz składnię inwersyjną (w celu dokładnego oddania rytmiki charakterystycznej dla hellenistycznego antyku).

Utwór Jana Kochanowskiego miał bardzo silną wymowę polityczną. Przedstawienie Troi miało pokazać, że najczęściej do upadku państw doprowadzają występki ludzi w nim żyjących. Nawiązanie do braku moralności stanowi także pieśń chóru „Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie”. Zostały w niej zawarte wskazówki dla sprawujących rządy, by mniej koncentrowali się na własnej korzyści, a bardziej starali się działać na rzecz państwa. Także narada ludzi odpowiedzialnych za los Troi stanowi nawiązanie do polskiej polityki. Biorący w niej udział Parys jest odpowiednikiem wielu posłów. W swojej argumentacji sięga on po indywidualne argumenty, a najważniejsze jest jego prywatne dobro. Jego uzasadnienie opiera się na tym, że Helena została mu obiecana przez Afrodytę oraz na zemście, którą można wziąć na Grekach za uprowadzenie Medei. Jego przeciwieństwem jest Antenor używający zupełnie innych argumentów. Zdaniem tego męża za małżeństwo Parysa cały naród zapłaci krwią, a następca tronu zdobył Helenę przez złamanie prawa gościnności. Podkreśla też, że Parys jest jego przyjacielem, ale nawet przez taką relację nie można odstąpić od wyznawanej prawdy.

Każda z postaci przedstawionych w dziele Kochanowskiego ma swoją uniwersalną wymowę. Priam jest nawiązaniem do biernej postawy króla ulegającego większości. Parys oznacza prywatę, która tkwi w sercach większości posłów. Jego przeciwieństwem jest Antenor, którego można traktować jako alegorię mądrości politycznej. Kasandra, czyli postać wieszcząca upadek Troi, jest natomiast komentatorem. Ona także zdaje sobie sprawę z upadku moralności w państwie.

„Odprawa posłów greckich” kończy się przemową Antenora. Początkowo jej wydźwięk miał być antywojenny, jednak Zamoyski wymusił na Kochanowskim zmianę tego tonu, gdyż szykowana była wyprawa przeciw Rosji. Bohater dzieła w swojej oracji nakłaniał ludzi, by zachowali się bohatersko i uderzyli na wroga, zanim ten wejdzie w granice państwa.

Dzieło Jana Kochanowskiego stanowi potwierdzenie wielkiej troski o ojczyznę, którą przejawiał autor. Chociaż Polska była wtedy jeszcze wielkim mocarstwem, jednak już powoli chyliła się ku upadkowi. Renesansowy poeta starał się w jakiś sposób dać do zrozumienia ludziom nią władającym, że nie wszystko jeszcze stracone. Jednakże, chociaż wielokrotnie podejmował on ten temat w swojej twórczości, historia pokazała, że niewiele nauczył sobie współczesnych.