Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz” - obraz Polaków w „Panu Tadeuszu”

„Pana Tadeusza” Adam Mickiewicz napisał będąc na emigracji w roku 1834. Utwór wydany został w Paryżu. Nie bez powodu nazywany jest też epopeją narodową. Obraz Polaków, jaki poeta ukazał w książce, jest obrazem przede wszystkim szlachty - tej zamożnej i średniozamożnej (zaściankowej). Typowymi przedstawicielami tej sfery społecznej są między innymi Sędzia, Stolnik Horeszka, Podkomorzy, Pan Tadeusz, Telimena oraz Jacek Soplica (Ksiądz Robak).

Znajdziemy tutaj stylizację polskiej szlacheckiej wsi na mityczną krainę harmonii i szczęśliwości - Arkadię. Szlachta jest tutaj ukazana jako pełna patriotyzmu, gościnna, żywa i kolorowa. Dwór w Soplicowie jest ostoją polskości, narodowych obyczajów i tradycji, o których nie można zapomnieć. Życie szlachty obraca się właśnie wokół takich zwyczajów. Ulubioną rozrywką szlachty są polowania, grzybobrania, huczne uczty i zabawy, plotki, czy rozmowa na tematy poważniejsze - takie jak Polska i jej historia. Wspaniałym przedstawieniem tego, czym ma być szlachta jest pierwsza scena epopei, kiedy to młody panicz imieniem Tadeusz powraca po latach nauk w Wilnie do rodzinnego dworu w Soplicowie.

O gościnności domostwa świadczy szeroko otwarta brama, która zaprasza wszystkich przybyłych w gościnę. Przybyłego do dworu Tadeusza nikt nie pyta o powody przyjazdu, a za to zabiera do stajni zmęczonego konia. Tadeusz zauważa, że nic od jego wyjazdu się nie zmieniło. W pokoju widać stary kurantowy zegar, który wciąż wygrywa Mazurka Dąbrowskiego oraz portety polskich patriotów wiszące na ścianie (są tam między innymi Tadeusz Kościuszko, po którym bohater odziedziczył imię oraz Tadeusz Rejtan, który próbował nie dopuścić do rozbioru Polski).

Z biegiem akcji dowiadujemy się, że „społeczeństwo” zgromadzone w Soplicowie chętnie przestrzega wszelkich zasad z góry ustanowionych nie przez Sędziego, ale przez tradycję. Jest tutaj wielkie i szczere przywiązanie do tego, co polskie. Na ucztach królują polskie potrawy i napoje. Sędzia natomiast nigdy nie opuszcza okazji do monologu o złym zachowaniu młodzieży i daniu kilku pożytecznych rad. Kiedy chodzi o interesy państwa, w każdej chwili są w stanie stanąć w obronie ukochanej ojczyzny i nie cofną się przed niczym, aby jej pomóc.

Ale to też szlachecka porywczość i gwałtowność nieść za sobą może negatywne skutki. W jednej chwili następuje decyzja o powstaniu, ale brak tutaj jakiegokolwiek zorganizowania, czy porządku. Wszyscy chcą bronić Polski, ale nie wiedzą, jak, gdzie i kiedy. Robi się przerażające zamieszanie. Szlachta zaściankowa z Dobrzynia charakteryzuje się gwałtownością i często słomianym zapałem. Była to niegdyś dość zamożna warstwa społeczna, która jednak straciła majątki i została zmuszona do pracy w ziemi własnymi rękoma. W hierarchii społecznej stoją niżej niż Podkomorzy, czy Sędzia, ale za to mogą pochwalić się własnym herbem rodowym.

Jednym z przedstawicieli polskiego społeczeństwa jest także Hrabia. Należy on podobnie jak Telimena do inteligencji. Hrabia jest kosmopolitą. Chwali włoskie niebo, które jest sto razy piękniejsze niż polskie. Jest człowiekiem dziwnym, ma różne fanaberie, udaje panicza i fircyka. Przywiązuje dużą uwagę do swojego wyglądu, a obiekty westchnień zmienia częściej niż rękawiczki. Zakończenie utworu daje jednak nadzieję, że stał się większym Polakiem, niż kiedyś kosmopolitą, bowiem powraca do Soplicowa w mundurze oficera.

Adam Mickiewicz w swojej epopei zatytułowanej „Pan Tadeusz” pokazuje dość pozytywny obraz polskiego społeczeństwa. Szlachta to ostoja tradycji i wartości, o jakich dzisiejsi już nie pamiętają. Nie ma tutaj jednak ważnej i potrzebnej solidarności pomiędzy różnymi warstwami społecznymi - a póki tego nie będzie, nie będzie zgody i porozumienia.