„Pieśń o Rolandzie” - prawda historyczna a fikcja literacka

„Pieśń o Rolandzie” to jedna z najbardziej popularnych opowieści należących do nurtu literatury chanson de geste, czyli francuskich poematów epickich, które opowiadają o  przygodach bohaterach.

„Pieśń o Rolandzie” powstała najprawdopodobniej na początku wieku XII, jej autor jest anonimowy. Utwór opowiada o losach rycerskiego bohatera o imieniu Roland - wiernego sługi swojego króla - Karola Wielkiego, władcy Francji. Roland wiedząc, że jego wojsko znajduje się w poważnym niebezpieczeństwie, nie zwołał posiłków, ale sam stanął do walki, umierając za ojczyznę. Bał się, że będzie posądzony o tchórzostwo i walczył samotnie, bez pomocy.

Miała to być walka chrześcijan z muzułmanami, czyli potyczka Karola Wielkiego z Saracenami w Hiszpanii w roku 778. Pierwowzorem przedstawionej w pieśni bitwy miała być bitwa w wąwozie Roncevaux. Sama postać Rolanda jest prawdziwa. Był nim francuski hrabia Roland Damski. Znajdował się on w tylnej straży samego Karola Wielkiego, był z nim w dobrych stosunkach. Według źródeł, tak naprawdę oddział Rolanda został zaatakowany znienacka przez baskijskich żołnierzy i doszczętnie rozbity. Również i Roland stracił własne życie w tymże starciu.

Prawdziwa jest też oczywiście postać samego Karola Wielkiego. Był królem Francji, w 800 roku koronowanym na cesarza Francji. Swój przydomek zyskał nie tylko ze względu na niezwykle wysoki wzrost, ale i ze względu na czyny, jakich dokonał, między innymi podbił niemal całą Hiszpanię, przyłączył do ziem francuskich Belgię, Holandię, Szwajcarię i Austrię (co najważniejsze tereny).

O autentycznej postaci Rolanda niewiele wiadomo. Prawdopodobnie nie był tak bliski królowi, jak opowiada o tym pieśń. Niewątpliwie jego przyjaciel - Oliwier w ogóle nie istniał. Jednocześnie na potrzeby pieśni powstała postać króla Saragossy - Marsyla, muzułmanina. Zabieg ten był pretekstem do pokazania Rolanda jako obrońcy wiary chrześcijańskiej, tradycji oraz wartości europejskich, a przez to zyskanie jeszcze większej sympatii czytelników.

Wszystkie sceny pieśni zostają uwznioślone, a postać samego Rolanda urasta do rangi męczennika za wiarę katolicką, stojącego na straży wartości, które sam cenił. Nieprawdą jest, że po bitwie król Karol powrócił na pole, aby zemścić się za śmierć Rolanda. Zakończenie utworu jest całkowicie fikcyjne i pokazuje, jak król zabija Saracenów, którzy zamordowali rycerza. Cesarz, wtedy jeszcze król wyruszył w dalszą drogę, aby zdobywać kolejne obszary ziemskie.

Całkowicie fikcyjną postacią jest także Oda, jedna z dam dworu w pałacu króla Karola, która była narzeczoną Rolanda. Prawdą jest, że król Karol wybrał się na podbój Hiszpanii, ale nie zdobył jej całkowicie. Tak naprawdę podporządkował sobie tylko dość sporą część Hiszpanii.
Wydarzenia, które miały miejsce w drugiej połowie VIII wieku, stały się pretekstem do napisania podniosłej pieśni o bohaterskim rycerzu imieniem Roland oraz do przedstawienia poglądów moralnych, etycznych i religijnych. Niemniej jednak, jak każda legenda, „Pieśń o Rolandzie” zawiera w sobie ziarnko prawdy. Niektóre jednak prawdy historyczne zostały wyolbrzymione, przekształcone i przeinaczone na potrzeby samego utworu i według zamierzeń autora.

Z pewnością nie możemy traktować „Pieśni o Rolandzie” jako jakiegokolwiek wiarygodnego źródła historycznego, pamiętając jednocześnie, że utwór został podporządkowany schematowi chanson de geste.