Czy „Noce i dnie” to epopeja?

Epopeja jest utworem o dużych rozmiarach, ukazującym losy wybranych bohaterów na tle wydarzeń przełomowych dla jakiegoś narodu czy społeczeństwa. Narrator w epopei jest wszechwiedzący, wszechobecny i obiektywny. W eposie dominują opowiadania i liczne realistyczne opisy. Ważna jest fabuła, organizująca świat przedstawiony.

„Noce i dnie” Marii Dąbrowskiej odpowiadają wymogom epopei. Są czterotomowym dziełem; tom pierwszy „Bogumił i Barbara” i tom drugi „Wieczne zmartwienie” są jednoczęściowe, natomiast tom trzeci „Miłość” i tom czwarty „Wiatr w oczy” są dwuczęściowe. Czas akcji obejmuje około trzydziestu lat, ale fabuła jest znacznie dłuższa. Pierwszy tom to lata 80. XIX wieku, Bogumił Niechcic ma tu trzydzieści pięć lat, zaś podczas wspominanego w książce powstania styczniowego miał piętnaście. Czwarty tom kończy wybuch pierwszej wojny światowej, to jest rok 1918.

Wspomnienia Bogumiła układają się w historię ludzi biorących udział w powstaniu styczniowym – powstańców po śmierci grzebanych w zbiorowych mogiłach, ludzi zsyłanych na Syberię, skazanych na ciągłą tułaczkę. Represje spadły też na ziemiańską szlachtę, której konfiskowano majątki. To te wydarzenia ukształtowały ówczesną sferę społeczną, to na niej wyrosło mieszczaństwo. Ziemianie zaczęli tracić na znaczeniu, zmniejszył się ich prestiż. Wybuch pierwszej wojny kończy ostatni tom. Zamknięcie powieści nie rozstrzyga losów rodziny Niechciców. Nie wiadomo, czy Barbarze uda się uciec przed pożogą wojenną.

Narracja prowadzona jest w trzeciej osobie liczby pojedyńczej, narrator jest wszechwiedzący i wszechobecny. Daje to nam jednoznaczną ocenę sytuacji, bez niedomówień i niedopowiedzeń. Liczne opisy urealistyczniają świat przedstawiony. Miejsca wymienione w utworze opisane są z faktograficzną dokładnością. Powieść jest wielowątkowa: obok wątku Bogumiła i Barbary pojawia się wątek ich dzieci, wątek rewolucji 1905 roku, wątek samotności, śmierci itd. Bardzo rozbudowany jest wątek Agnieszki, najstarszej córki Niechciców, która wprowadza zapowiedź zmian. Bohaterowie motywowani są nie tylko poprzez czynniki psychologiczne, ale też wpływają na nich społeczeństwo i wydarzenia historyczne. Dąbrowska dąży do realistycznego odzwierciedlenia czasów, o których pisze.