Twórczość Cypriana Kamila Norwida - charakterystyka na przykładzie wierszy „Bema pamięci żałobny rapsod”, „W Weronie”, „Pióro”

Cyprian Kamil Norwid urodził się 24 września 1821 roku. Był wybitnym poetą, dramaturgiem, rzeźbiarzem, rysownikiem i malarzem. Za życia nie doceniano jego twórczości. Wiele lat spędził w nędzy i poniżeniu. Jego twórczość odkryta została dopiero w okresie Młodej Polski, za sprawą Zenona Przesmyckiego (Miriama), który zafascynowany twórczością Norwida opracował i wydał jego dzieła. To właśnie dzięki niemu większość utworów ujrzała światło dzienne. Spóźniony romantyk, nie wpisujący się w kanony pozytywizmu, nie został doceniany jako artysta. Dziś zachwyca nas swoją twórczością. Jego dzieła nie należą do najłatwiejszych w lekturze, ale niosą ze sobą głębokie przesłanie i artystyczne doznania.

Jednym z najbardziej znanych tomów poety, jest Vade-mecum. Był to przełom
w twórczości Norwida, na który ówczesna krytyka i czytelnicy nie byli gotowi. Artysta napisał również wiele dramatów, które niestety nie były chętnie wystawiane w teatrach. Przykładem mogą być „Tyrtej”, „Kleopatra i Cezar”, „Aktor” czy „Pierścień wielkiej damy”. Był również autorem jednoaktówek, takich jak „Miłość czysta u kąpieli morskich”, „Noc tysięczna druga”, „Krakus”, „Wanda” oraz „Słodycz”. Na uwagę zasługują również nowele, np. „Ad leones”, „Bransoletka”, „Cywilizacja” oraz „Stygmat”. Wiele miejsca poświęcił również innym twórcom, chociażby Słowackiemu. Tworzył szkice na temat sztuki oraz traktaty filozoficzne. Pisał także poematy, tj. „Promethidion” czy „Quidam”. To jedynie niewielka część dorobku pisarza, w życiu którego sztuka i literatura zajmowały szczególne miejsce.

Co sprawiało, że Norwid tak wyróżniał się na tle swojego pokolenia? Zapewne jego światopogląd nie mieścił się w utartych ramach. Inaczej patrzył na historię oraz na miejsce człowieka w dziejach. Zwracał uwagę na zagadnienia takie jak: Bóg, wolność, miłość, piękno czy religię. Bliscy mu byli ludzie biedni, cierpiący. Interesował się również problemami innych narodów („Do obywatela Johna Browna”).

Od pozostałych twórców różnił go również sposób tworzenia. Jedną z cech charakterystycznych stylu Norwida jest specyficzna interpunkcja. Wprowadzał do swoich dzieł milczenie, niedomówienia, sygnalizował je pauzami lub wielokropkami. Znaki interpunkcyjne miały oddawać myśl, dlatego odnajdziemy w utworach autora słowa wydzielone pytajnikami czy wykrzyknieniami. Na uwagę zasługują graficzne wyróżnienia, które stosował Norwid, m. in. pojedyncze lub wielokrotne podkreślenia, majuskuły, pionowe linie.

„Pióro” jest ostatnim wierszem Norwida, który napisał przed swoim wyjazdem za granicę. Datowany jest na 22 marca 1842 roku. Wiersz mówi o tym, że poezja nie może tworzyć ułudy. Jej przekaz musi być autentyczny. Nie może podlegać historii ani uwarunkowaniom politycznym. Powinna wypływać z serca poety. Pisanie dla pieniędzy czy poklasku mija się z pierwotnym celem tworzenia sztuki, która ma oczyszczać i być strawą dla duszy.

Wiersz „W Weronie” oparty jest na dramacie Szekspira pt. „W Weronie”. Norwid proponuje pewnego rodzaju grę czytelnikowi. Nie przedstawia losów dwojga kochanków, ale opisuje świat po ich odejściu. Przytacza sformułowania innych, sam jednak nikogo nie ocenia, nie wypowiada własnego zdania, sądów. Główną rolę w wierszu odgrywa przyroda. To ona czuje i wchodzi w spór z człowiekiem. Gwiazda przeistacza się w łzę, która przecieka do grobu kochanków, aby w czwartej strofie stać się już tylko zimnym kamieniem. Przesłaniem utworu może być fakt, iż ludzie nie potrafią odczytywać poezji. To co dla jednych jest gwiazdą czy łzą (nośnikiem emocji), dla innych jest kamieniem. Coś pięknego, nieosiągalnego i nadnaturalnego sprowadzone zostaje do banalnego elementu świata przyrody.

Wierszem pt. „Bema pamięci żałobny rapsod” poeta chciał uczcić rocznicę śmierci gen. Józefa Bema. Wielkiego wojownika, który odznaczył się odwagą i bohaterstwem podczas powstania listopadowego oraz Wiosny Ludów. Norwid nie opisuje walk, jakie stoczył generał, ale jego pogrzeb. Uroczystość na miarę wielkiego wodza. W ostatniej drodze towarzyszą mu pochodnie, „miecz wawrzynem zielony”, sokół, koń, proporce – atrybuty rycerza. W kondukcie pogrzebowym idą panny żałobne oraz uzbrojeni chłopcy, którzy „biją w topory (…) i w tarcze”. Postać zmarłego uosabia „cień”, który na koniu podąża w kierunku grobu. Motyw rycerza został wykorzystany w utworze, aby uwznioślić śmierć wielkiego Polaka, czego sygnał odnajdujemy już w tytule utworu – żałobny rapsod. Możemy z niego wywnioskować, że podczas jego lektury zetkniemy się z utworem podniosłym, który opiewać będzie wielkie wydarzenie, wielkiego bohatera, którym gen. Bem niewątpliwie był.

Poeta zmarł 23 maja 1883 roku w przytułku dla ubogich. Pozostawił wielką spuściznę literacką, która zachwyca i budzi podziw czytelników i krytyków literackich po dziś.