Ocena Polaków i Polski w romantyzmie - na podstawie III cz. „Dziadów” Mickiewicza oraz „Grobu Agamemnona” Słowackiego

Dwaj wielcy romantyczni twórcy - Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki dokonują w swych dziełach rozrachunku z postawą swoich rodaków w sprawach dotyczących zaangażowania w sprawy niepodległości i walki i nią. Taka ocena znajduje się również w III cz. „Dziadów” oraz „Grobie Agamemnona.”

Mickiewicz w swym dramacie podzielił społeczeństwo polskie na szczerych patriotów, którzy są gotowi ponieść ofiarę dla dobra narodu oraz zaprzedanych wrogowi, wygodnickich zdrajców sprawy, którzy wybrali spokój, luksus i życie. Do tej pierwszej grupy należą wszyscy spiskowcy, którzy biorąc sprawy w swoje ręce, zdecydowali poświęcić wszystko dla wolności ojczyzny. 

Grupę zdrajców reprezentuje salon warszawski, czyli elita, która nie zamierza zamieniać wystawnego i przyjemnego życia, na śmierć i niedostatek. To właśnie oni są najbardziej potępieni w tym utworze za swoja postawę. Wybór sprzyjania ciemiężcy narodu w zamian za piękne stroje, próżniactwo i niekończące się bale oznacza bycie niegodnym nazywania siebie Polakiem. Ich podejście do kwestii polskości potwierdza nawet ich zdanie o literaturze. Hołdując modzie na francuszczyznę, twórczość rodzimą sprowadzają do pozycji nic niewartej i nieciekawej pisaniny. Ich rozmowy toczą się wokół spraw lekkich, błahych.

Juliusz Słowacki postawę Polaków również ocenił bardzo negatywnie. W utworze lirycznym kontrastuje wspaniałość Greków, którzy w walkach z nieprzyjacielem wykazywali się niepospolitym męstwem i całkowitym poświęceniem, czego najlepszy, przykładem był tytułowy wódz Agamemnona. Tamte wydarzenia świecą ponad historią niczym największe klejnoty, są powodem do dumy ich potomków i przykładem sprawy ojczyzny jako priorytetu dla obywatela.  

W porównaniu z dawnymi czynami bohaterskimi, postawa Polaków jest niegodna i mogła zaprowadzić jedynie w kajdany. Brak podjęcia odpowiednich kroków uczyniła z niej niewolnicę tych, którzy rościli sobie do niej prawo. Podmiot odpowiedzialnością obarcza wszystkich rodaków, ale i siebie. Jego słowa są okrutne i palące w swej istocie, ale sytuacja kraju nie sprzyja pochlebniejszej ocenie. Chciałby, aby Polska mogła wstać dumnie z ruin i podnieść wysoko głowę na znak, że jest silna i niezależna, a wszelkie zaborcze plany jej nie straszne, bo jest zawsze przygotowana, by się bronić do ostatniego tchu. 

Zarówno Mickiewicz, jak i Słowacki uznali, że winnymi sytuacji, w jakiej znalazła się Polska, winni są jej mieszkańcy, którzy wszystko mieli na uwadze oprócz dobra swego kraju.