Rola lektur w kształtowaniu charakterów postaci literackich - rozważ na przykładzie wybranych utworów

Nie od dzisiaj wiadomo, że lektury, które czytamy, a szczególnie te, które nas zachwycają, zmieniają nasze postrzeganie świata, wpływająca nasz charakter, czy też w skrajnym przypadku na naszą osobowość. Również i bohaterowie literaccy podlegają takim samym prawom. Zachowanie postaci, o których czytają w książkach, bardzo sugestywnie inspirują ich do zmiany ich charakterów, poglądów, światopoglądów. Lektury w ten sposób zniekształcają surową rzeczywistość, która w konfrontacji z wyobrażeniami, mogą dać negatywne skutki.

Tak dzieje się na przykład w przypadku postaci Wertera z książki epistolarnej Johana Wolfganga Goethego pod tytułem „Cierpienia Młodego Wertera”. Tytułowy bohater dzieła Goethego to młody, wrażliwy Werter, który zaczytywał się pracami Homera. Już wtedy, gdy wyznaje swojemu przyjacielowi, że w jakiś sposób dzieła te wpływają na jego zachowanie (przede wszystkim wyciszają go, uspokajają), można snuć wnioski, że wybrane przez niego lektury będą kształtować jego charakter. Tak też dzieje się w przypadku „Pieśni Osjana”. Bohater tak bardzo zachwyca się pracami Jamesa Macphersona, utożsamia się z ich filozofią i światopoglądem, że pozwala, aby to w pewien sposób podporządkowało jego życie tymże „wyznacznikom”.

Czyta o wyczynach Finwala, postanawia być taki, jak on. Ceni przyrodę jest wrażliwy, a nawet nadwrażliwy, docenia piękno i estetyzm, najlepiej czuje się wśród wiejskiej przyrody, tęskni za miłością romantyczną, idealizuje swoją wybrankę serca - Lottę, która jest przyrzeczona innemu. Werter wielokrotnie podkreśla, że to właśnie „Pieśni Osjana” uczyniły go takim, jakiego widzimy go w przebiegu akcji. Tuż przed popełnieniem samobójstwa mówi, że były to „księgi zbójeckie”, które zniszczyły jego życie, nakazały mu kochać ponad wszystko.

Innym przykładem kształtowania charakteru i osobowości bohatera literackiego przez jego lektury jest postać Emmy Bovary z książki Gustawa Flauberta „Pani Bovary”. Jako młoda kobieta na wydaniu, Emma spędza czas na czytaniu romansów. Zdarzenia zawarte w książkach, które stają się jej lekturą, sprawiają, że kobieta zaczyna postrzegać przez ich pryzmat rzeczywistość. Wychodzi za mąż i tak naprawdę dopiero wtedy jej marzenia i wyidealizowane przekonania o romantyczności małżeństwa konfrontują się z prawdą. Instytucja małżeństwa nudzi panią Bovary. Szuka kochanka, wydaje pieniądze na pokrycie prezentów, które dla niego kupuje, sama doprowadza się do ruiny psychicznej i materialnej w imię mrzonek - mrzonek wysnutych poprzez czytanie tanich romansideł. W końcowym etapie popełnia samobójstwo.

Także i bohater IV części „Dziadów” Gustaw w gwałtownej przemowie opowiada o losach swojej tragicznej miłości, której to nauczyły go „książki zbójeckie” - między innymi „Nowa Heloiza” Jeana Jacqua Rousseau, czy „Cierpienia młodego Wertera” Johana Wolfganga Goethego. Młody Gustaw namiętnie czytywał te lektury. To one nauczyły go miłości pięknej, platonicznej, idealnej - do kobiety anielskiej, wyidealizowanej, nieosiągalnej. Zakochał się, ale ona go porzuciła - wyszła za mąż za innego. Zrozpaczony „zdradą” ukochanej, Gustaw popełnił samobójstwo, a teraz jego duch nie może znaleźć spokoju.

Lektury, jakie czytali bohaterowie wielu powieści literackich niejednokrotnie wywarły ogromny wpływ na dopiero co kształtujące się charaktery postaci. Jak pokazują powyższe przykłady, kiedy bohater zaczął wierzyć w rzeczywistość książkową, zaczynała zacierać się granica z tym światem rzeczywistym. Takie rozumowanie doprowadziło do wielu niepotrzebnych tragedii.