Ekspansja mongolska w Europie. Czyngis Chan - śmierć wodza

Śmierć nieposkromionego i budzącego grozę Czyngis-chana w roku 1227 nie oznaczała wcale zahamowania gwałtownej ekspansji terytorialnej stworzonego przez niego państwa. Władza w rozległym imperium po zmarłym chanie została podzielona pomiędzy jego potomków w ten sposób, iż polityką zachodnią zajął się Batu-chan, centralna Azja przypadła w udziale Czagatajowi, a wschód z pierwotną siedzibą ludu, czyli Mongolią, wraz z umowną władzą zwierzchnią otrzymał Ugedej.

Ekspansję mongolską w kierunku europejskim prowadził znakomity wódz – Subedej, który działał w imieniu Batu-chana. Dzięki prowadzonym przez nich kampaniom, w niedługim czasie po śmierci twórcy imperium, zwierzchność wielkiego chana uznać musieli m. in. Bułgarzy nadwołżańscy, a następnie praktycznie cała Ruś Zaleska – najważniejsze miasta regionu tj. Riazań, Włodzimierz czy Moskwa zostały doszczętnie zniszczone przez najeźdźców a jedynie Nowogród Wielki zdołał ocalić po części swoją suwerenność. Następnie, w roku 1240 o sile mongolskiej armii przekonali się także Połowcy, których resztki po pogromie schroniły się na Węgrzech oraz Kijów czy Halicz. W roku 1241 potężna ekspedycja pod osobistym dowództwem Batu-chana ruszyła nad Dniepr. Błyskawicznemu opanowaniu rozległego kraju węgierskiego przez dwie wielkie armie mongolskie miał służyć także dywersyjny atak na Polskę, aby uniemożliwić jej udzielenie ewentualnej pomocy południowemu sąsiadowi.

Mongołowie odnieśli w kwietniu roku 1241 dwa niezależne od siebie wielkie zwycięstwa – nad książętami polskimi dowodzonymi przez Henryka Pobożnego pod Legnicą oraz nad królem Węgier Belą IV nad rzeką Slaną, ale do definitywnego podporządkowania całej Europy Środkowej nie doszło, ponieważ w roku 1242 – po śmierci Ugedeja – Batu-chan postanowił zawrócić w kierunku Karakorum, aby skuteczniej włączyć się do walki o władzę.

Poza kierunkiem europejskim granice imperium mongolskiego w pierwszej połowie XIII wieku znacznie rozszerzyły się także na południowym-zachodzie, gdzie zwierzchność chanów po opanowaniu terenów irańskich uznali także Seldżucy anatolijscy oraz znajdujący się w agonii kalifat Abbasydów (ostatni kalif Al-Mustasim został zgładzony w mongolskim obozie, niedługo po opanowaniu przez nich Bagdadu w roku 1258). Szaleńczy pochód Mongołów w Syrii powstrzymał dopiero mamelucki władca Egiptu – Bajbars, pokonując ich w walnej bitwie w roku 1260.

Także w Azji wschodniej Mongołowie, dowodzeni osobiście przez wielkiego chana dokonali spektakularnych aneksji. Podbili cały Półwysep Koreański (1259) – władzę zachowali tam wprawdzie przedstawiciele lokalnej dynastii, ale byli oni całkowicie zależni od okupantów, a także większość Chin – najdłużej opierała się Mongołom południowa część kraju, gdzie panowała wciąż prawowita dynastia Sung. Niepowodzeniem zakończyła się natomiast próba mongolskiej inwazji morskiej na wyspy japońskie w roku 1281.