Piotr Skarga „Kazania sejmowe” – główne wątki i tematy

„Kazania sejmowe” powstały w czasach złotej wolności szlacheckiej, a ich adresatem mieli być posłowie sprawujący wówczas władzę. Piotr Skarga był zagorzałym obrońcą wartości i tradycji polskiej. W zbiorze ośmiu kazań poruszał tematy związane z ojczyzną, jej aktualną sytuacją. Przewidywał, co jej zagraża, a co może pomóc, dawał rady i wskazówki, dotyczące odpowiedniego postępowania obywateli wobec Rzeczypospolitej.

Piotr Skarga moralizuje, daje przykłady (egzempla) z Biblii, pokazując wypowiedzi Jezusa. Kaznodzieja odwołuje się w swoich pracach do sytuacji biblijnych, do wartości fundamentalnych dla wszystkich Polaków. Podkreśla przy tym, że o dobru mówić może każdy, ale trudniej jest żyć ludziom w zgodzie z wolą Bożą. Ludziom potrzeba mądrości, bo bez niej nie ma ani zgody, ani porozumienia.

Kaznodzieja prorokuje, że niezgoda i konflikty mogą doprowadzić do katastrofy. Zło rodzi zło. Bez Boga nie ma dobra. Piotr Skarga to zagorzały orędownik wartości chrześcijańskich. Był bardzo wierzącym człowiekiem, nie dopuszczał do siebie myśli o dialogu międzyreligijnym. Uważał, że jedyną i prawdziwą wiarą jest wiara katolicka. Inne poglądy nazywał herezją, dziękował Bogu za to, iż obronił Polaków przed jej jadem. Skarga podkreśla, że ojczyzna-matka to ostoja polskich tradycji i wartości.

Skarga nie żałuje ostrych słów pod adresem posłów i senatorów aktualnie będących u władzy. Sprawowanie władzy, jak głosi kaznodzieja, to wielka odpowiedzialność, a niestety w polskim sejmie nie ma dyscypliny, za to jest zaślepienie hasłem złotej wolności szlacheckiej. Osłabienie królewskiej władzy było jednym z najgorszych posunięć w historii Rzeczypospolitej, bo jak dowodzi Skarga, majestat królewski nadany jest z woli Boga. Król to pomazaniec Boży. Ukrócenie władzy królewskiej doprowadziło jedynie do chaosu i zamętu.

Skarga podkreśla również niebagatelną rolę mądrości w życiu człowieka. Człowiek mądry to człowiek pokorny, dobry, który nie zrobi nic, co mogłoby zaszkodzić ojczyźnie. Mądrość daje również otwarty wstęp do nieba, chociaż o samą mądrość trzeba się starać. Ponadto w swoich „Kazaniach sejmowych” kaznodzieja porusza temat ojczyzny-matki i ojczyzny jako tonącego okrętu. Według Skargi ojczyzna-matka wychowała i urodziła swoich obywateli, dlatego powinni być jej wdzięczni, darzyć ją szacunkiem. Już sam Jezus prawił, że ziemię ojczystą trzeba miłować jak własną matkę. Rzeczypospolita to sacrum, „Jeruzalem nasze”: „Jako najmilejszej matki swej miłować i onej czcić nie macie, która was urodziła i wychowała, nadała, wyniosła? Bóg matkę czcić rozkazał. Przeklęty, kto zasmuca matkę swoją. A która jest pierwsza i zasłużeńsza matka jako ojczyzna, od której imię macie, od niej jest?”.

Ojczyzna to także tonący okręt. W czasach wolności szlacheckiej sytuacja Rzeczypospolitej znacznie się pogorszyła. Sytuacja Polski nie była zbyt korzystna, a ci, którzy sprawowali władzę, w ogóle się tym nie przejmowali. Ojczyzna niczym okręt tonie, toczą ją choroby takie jak: niezgoda, zazdrość, kłótnie, chciwość. Kiedy woła swoich obywateli na pomoc, tak naprawdę nie ma nikogo, kto bezinteresownie mógłby jej pomóc.

„Kazania sejmowe” Piotra Skargi to utwory poruszające tematy jak najbardziej aktualne dla Rzeczypospolitej. Kaznodzieja daje pouczenia, ostre reprymendy i poucza tych, którzy popełniają błędy, że najważniejsza jest miłość do Boga. Miłość i zgoda budują rzeczy wielkie.