Safona - biografia, życiorys

Znamy wielu twórców literackich wywodzących się ze starożytnej Grecji – Homer, Ajschylos, Symonides, Pindar… Jednak w ich gronie znajdujemy niezwykle mało kobiet. Wiemy, iż płeć żeńska w czasach klasycznych nie miała większych praw, a jej aktywność ograniczała się do przebywania w domach, opiekowania się dziećmi i sporadycznego odwiedzania przyjaciółek. Kobiety tylko w czasie większych uroczystości wychodziły z domu. Tym bardziej na uwagę i docenienie zasługuje fakt takiego wybicia się greckiej poetki. Wiemy, że nie jest ona postacią legendarną, jednak istnieje mnóstwo niedomówień związanych z jej osobą. Nie posiadamy nawet dokładnych informacji o jej imieniu. Funkcjonują wersje: Sapfo, Psafo, Saffo.

Poetka żyła na przełomie VII i VI w. p.n.e. i była reprezentantką liryki eolskiej. Dzięki jej twórczości dysponujemy dzisiaj tzw. strofą saficką składającą się z trzech wersów jedenastozgłoskowych i jednego pięciozgłoskowego. Safona była w stanie poświęcić się twórczości pisarskiej, gdyż przede wszystkim miała do tego warunki – urodziła się w arystokratycznej rodzinie z kulturalnymi tradycjami. Zarówno ojciec, jak i bracia poetki pełnili ważne funkcje państwowe.

Kobieta urodziła się na wyspie Lesbos należącej do Grecji. Otrzymała staranne wychowanie – uczyła się nie tylko literatury, ale także muzyki oraz gry na instrumentach. Swoje zdolności i wykształcenie pożytkowała następnie w zawodzie nauczycielki w szkole dla dziewcząt. Dla ścisłości należy dodać, iż „działalność” Safony nie była pracą w dzisiejszym rozumieniu tego słowa. Poetka poza pełnieniem funkcji wychowawczyni, była także przewodniczką młodych dziewcząt oraz autorytetem dla nich. W swojej szkole uczyła je nie tylko elementów kultury i sztuki, ogłady towarzyskiej i manier, ale także przygotowywała do roli żony i umiejętności znajdywania się w instytucji małżeństwa.

Koło ku czci Muz i Afrodyty, którego przewodniczką była Safona, przeznaczone było dla dziewcząt z bogatych, arystokratycznych domów. To właśnie im poświęcona jest znaczna część wierszy greckiej poetki, która przywiązywała się do swoich wychowanek, a następnie musiała się z nimi rozstać, kiedy przychodził czas ich zamążpójścia. Wrażliwa kobieta ciężko znosiła rozstania ze swoimi podopiecznymi. W jej wierszach czułość przeplata się z tęsknotą, bólem i nadzieją. Ze względu na silne nacechowanie emocjonalne oraz głęboką uczuciowość badacze dopatrywali się nut homoseksualnych w jej wierszach, a uczucia, którymi obdarzała uczennice, interpretowali jako wykraczające poza platoniczne przywiązanie.

Nie wiadomo do końca, jak było naprawdę, Safona ponoć wyszła za mąż za niejakiego Cercylasa, miała także córeczkę Kleis, której poświęciła część swoich wierszy. Fakt pozostaje faktem – to od wyspy Lesbos, która była ojczyzną autorki, pochodzi określenie „lesbijka”, odnoszące się do kobiet o orientacji homoseksualnej.

Nie wszystkie dzieła Safony przetrwały w nienaruszonej formie do dnia dzisiejszego. Znanych jest około sześciu tysięcy wierszy zgromadzonych w dziewięciu księgach. Safona stała się prekursorką „kobiecej” liryki, która cechowała się wielką wrażliwością, czułością i delikatnością, a także różnorodnością środków wyrazu. Wiersze poetki opisują między innymi ból rozstania z uczennicami, które ze względu na zamążpójście musiały opuścić szkołę, a także stanowią epitalamia, czyli pieśni weselne przeznaczone dla młodych mężczyzn.

Badacze twierdzą, że w pewnym momencie Safona zmuszona byłą uciekać na Sycylię, jednak wkrótce zdołała powrócić na swoją wyspę i dożyć tam sędziwego wieku.