„Carpe diem” - „Chwytaj dzień” - horacjańska filozofia życia

„Carpe diem” to tytuł jednej z ód Horacego, a zarazem główne hasło epikurejczyków. W swym wierszu Horacy prezentuje postawę człowieka, który wie, że nie powinien przejmować się rzeczami, na które nie ma wpływu. Jego zdaniem nikt nie jest w stanie przewidzieć, jak potoczą się nasze dalsze losy, i jakie wyroki szykują nam nieba. A skoro elementy te nie zależą od naszej wiedzy i woli – nie powinniśmy się nimi przejmować, ale raczej skupić się na tym, co możemy zmienić.

Horacy namawia: „klaruj swe wina”, co można rozumieć jako: „troszcz się o to, co naprawdę od ciebie zależy”. Człowiek więcej zdziała pracując nad kwestiami, w które musi włożyć wysiłek, talent lub umiejętności, niż na zamartwianiu się, co może stanąć na przeszkodzie w realizacji danych planów. Oczywiście, klęska jest wpisana w życie każdego człowieka, jednak nie można przystępować do działania z myślą o niepowodzeniu. Los rozmaicie doświadcza każdego człowieka, jednak nie można traktować go w kategoriach sprawiedliwości czy niesprawiedliwości. To, co nam się przydarza, jest bowiem po części kwestią przypadku, który w wierszu Horacego utożsamiany jest z „bogami”, a więc siłami niepoznanymi i nieprzewidywalnymi.

Każdy chciałby wiedzieć, co przytrafi mu się w przyszłości. Dlatego Horacy przywołuje postać wróżbiarza, do którego uciekają się ludzie pragnący poznać własną przyszłość. Robią to, gdyż boją się zaskoczenia, jakie przynieść im może życie. Wzięcie odpowiedzialności za swoją egzystencję wymaga odwagi, a przyjęcie każdej nadarzającej się sytuacji z podniesionym czołem – mądrości i rozwagi. Podmiot liryczny mówiąc: „Lepiej tak przyjąć wszystko jak się zdarzy”, ma na myśli umiejętność stawienia czoła nieprzewidzianym problemom traktując je jako część egzystencji ludzkiej. Klęski są równoprawnymi „uczestnikami” życia, jak i sukcesy.

Każdy dzień jest niepowtarzalny i przynosi nam tysiące możliwości, dlatego trzeba korzystać z tego, co zsyła nam los, zatopić się w chwili traktując ją jako coś unikatowego. Epikureizm jest w istocie filozofią afirmującą życie i delektującą się nim. Postuluje o świadomość „tu i teraz”, traktowanie obecnej chwili, jakby była najważniejszą w całym życiu. Dzięki takiej „metodzie” jego przeżywania, całe życie nabiera wartości.

„Carpe diem” odwołuje się także do nieubłaganego upływu czasu. Horacy sugeruje, że niektórzy całe życie spędzić mogą na snuciu planów, które w końcu i tak pozostaną niezrealizowane. Życie przypomina kalejdoskop – zmienia się co chwilę, dlatego konstruowanie odległego scenariusza nie ma sensu, gdyż usztywnia nasze myślenie nie pozwalając dostrzec okazji, które mogą pojawić się w międzyczasie.

„Chwytanie dnia” to tak naprawdę chwytanie okazji do bycia szczęśliwym. Czasem myślimy, że dana sytuacja na pewno się powtórzy, że jeszcze będziemy mieć czas na zrobienie tego lub tamtego, jednak nie możemy wiedzieć tego na pewno. Nawet jeśli nasze życie jest regularne i rutynowe, nigdy nie wiemy, co nam może przynieść nowy dzień.

Recepta Horacego dotyczy jednak życia doczesnego, nie martwi się on o przyszłość, co może jednak okazać się zgubne w pewnych przypadkach. Brak dalekowzroczności oraz skupienie się na aktualnych przyjemnościach może doprowadzić do pochopnych i nieodpowiedzialnych decyzji, których skutków nie będzie dało się odwrócić.

Jednak trzeba pamiętać, że horacjańska filozofia odcinała się od zatopienia się w doczesności, w przeciwieństwie do np. hedonizmu. Dla starożytnego liryka ważniejsza była zasada złotego środka, a więc utrzymanie wewnętrznej harmonii i bycie w zgodzie z samym sobą. Myślę, iż sentencja „carpe diem” skłania człowieka do cieszenia się tym, co posiada, do docenienia uroków  życia i czerpania radości z rzeczy, na które w codziennym pędzie za pieniędzmi i powodzeniem nie zwraca się uwagi.