Czesław Miłosz „Walc” - interpretacja i analiza wiersza

W 1942 roku powstał „Walc” – wiersz o katastroficznym i profetycznym zabarwieniu jest charakterystyczny dla ówczesnego pisarstwa Czesława Miłosza. Jako współtwórca II Awangardy w swoich utworach poeta przyjmował postawę wyrażająca przeświadczenie o nieuniknionej zagładzie świat i wszystkich wartości. Podczas II wojny światowej, kiedy owa wizja się urzeczywistniła, Miłosz odszedł od poezji profetyczno-katastroficznej, choć pierwiastki obu postaw nadal przebrzmiewają w jego utworach.

Na kompozycję „Walca” składają się dwa opisy: balu i pożogi wojennej. Strofy 1-8 i 14-15 charakteryzują się melodyjnym rytmem, który jest odczuwany dzięki regularnemu rozłożeniu akcentów i dzięki obecności rymów krzyżowych. Ów rytm przywodzi na myśl tytułowy taniec, gdyż czytając wiersz słychać wyraźne opadanie i wznoszenie. W strofach 9-13 rym zachodzi tylko między wyrazem kończącym drugi i trzeci wers.

Opis balu pojawia się w trzech pierwszych strofach. Podmiot liryczny mówi jakby z perspektywy tańczącego – widzi on, jak rzeczy wirują wokół niego, odbijają się lustrze, jest w stanie dostrzec tylko fragmenty, nie całość. Ów impresjonistyczny opis potęguje dynamizm sceny. Wszystko jest w nieustannym ruchu, wszystko się kręci, obraca. Pojawia się porównanie, które jest zapowiedzią katastrofizmu ujawniającego się w całej swojej okazałości w późniejszych zwrotkach: „I skry, słoneczniki chwiejących się trąb./ Rozpięte szeroko jak krzyże w agonii”.

Zestawienie słoneczników, które przywodzą na myśl słońce, z Jezusem konającym na krzyżu jest obrazem zatrważającym. Radość i ulotność chwili jest przeszyta bólem i zapowiedzią cierpienia. Kolejna zwrotka sugeruje, że bal ma miejsce w noc sylwestrową, która niesie ze sobą nieuchronność zmian. Bal jest być może ostatnią przyjemną i beztroską rzeczą, jaka tych ludzi spotka.

W piątej zwrotce pojawia się zapowiedź narodzin poety. Podmiot liryczny zwraca się też do pięknej kobiety będącej na balu, której ukazuje wizję przyszłości. Przed kobietą przesuwają się kolejno obrazy bólu, krwi, cierpienia, śmierci. Widzi siebie i poetę, który to wszystko opisze.

W ostatnich dwóch strofach podmiot liryczny nakazuje kobiecie zapomnieć o tym, co widziała i wrócić do tańczących. Liczy się teraźniejszość, którą należy się cieszyć. Przyszłość nadejdzie, niezależnie od nas. Czasami lepiej nie wiedzieć, co przyniesie.