Motywy muzyczne w literaturze - opracowanie, omówienie na przykładach

Muzyka uważana jest często za najdoskonalszą formę sztuki. Oprócz tego obecna jest w niemal każdej sferze naszego życia. Nie dziwi więc fakt, że także w literaturze korzysta się z motywów związanych z muzyką.

Historia Janka Muzykanta, chłopca, który marzył by grać na skrzypcach, doskonale oddaje klimat życia, w którym muzyka odgrywa dominującą rolę. Ten mały, ubogi chłopiec potrafi zaczarować nas swoim zamiłowaniem do otaczających go dźwięków. Marzy jednak o tym, by posiadać prawdziwy instrument, zamiast prowizorycznego, skonstruowanego przez siebie, który nie oddaje piękna gry, tak, jakby tego chciał. W swoim marzeniu zakochany jest tak bardzo, że wieczorami wymyka się z domu, by pod oknem dworu słuchać gry lokaja lub spędza godziny w pobliżu karczmy, skąd też dochodzą go dźwięki skrzypiec. Bezgraniczna chęć posiadania własnych skrzypiec, staje się przyczyną jego klęski, bowiem pewnego razu zakrada się do pokoju lokaja tylko po to, by przyjrzeć się instrumentowi z bliska, zostaje jednak przyłapany i zaprowadzony przed sąd. Wyrok i kara kończą się chłostą, której słaby i wątły Janko nie przeżywa. Kona na łożu w nadziei jednak, iż po śmierci Bóg obdaruje go prawdziwymi skrzypcami.

Podobne znaczenie muzyki w życiu bohatera, a właściwie bohaterki, dostrzegamy w powieści „Cudzoziemka” Marii Kuncewiczowej. Róża Żabczyńska chciała swoje życie podporządkować właśnie muzyce, chciała być śpiewaczką, grała również na skrzypcach i fortepianie. Prawda jest jednak taka, że nie była przesadnie utalentowana, jej „talent” opierał się na godzinach spędzonych na ćwiczeniu śpiewu i gry. Sprawiało to jednak, że występy Róży były co najwyżej poprawne, nie było w nich jednak ani odrobiny niezwykłości. Ambicje bohaterki każą traktować jej taki obrót sytuacji jako osobistą porażkę życiową i warunkują jej styl bycia. Żabczyńska przez większą część życia jest zgryźliwa i obwinia innych za swoje własne niepowodzenie, zamiast pogodzić się z tym, że nigdy nie będzie gwiazdą wielkiego formatu.

Z drugiej strony muzyka ma dla niej znaczenie terapeutyczne, gra na ukochanych skrzypcach pozwala jej się zamknąć we własnym świecie choć na moment, daje poczucie chwilowego azylu, którego tak bardzo potrzebuje. Oprócz tego córka Żabczyńskiej, Marta, idąc w ślady matki, w przeciwieństwie do niej zapowiada się na wielką śpiewaczkę, czym zaskarbia sobie jej serce, Róża dostrzega w niej bowiem swoje niespełnione ambicje.

Władysław Szpilman, bohater książki pt.: „Pianista” to również przykład człowieka, który całe swoje życie poświęcił muzyce. W czasie okupacji niejednokrotnie jego pasja ratowała mu życie, czasem był traktowany na specjalnych warunkach, ze względu na swój wyjątkowy talent do gry na fortepianie. Ciężki okres wojny wymagał jednak odłożenia miłości swojego życia chwilowo na półkę. Ciekawym motywem jest na przykład kwestia, w której Szpilman opowiada, w jaki sposób radził sobie z kontuzją, której doznał podczas ucieczki przed niemieckimi żołnierzami. Mianowicie pod jeden z paznokci dostała mu się drzazga, która tkwiąc tam, mogła trwale uszkodzić tak cenne przecież dla pianisty palce. Szpilman w ciekawy sposób opisuje dramatyczną walkę o to, by tak się nie stało. Książka ta jest piękną historią człowieka, któremu muzyka wyznacza rytm w życiu, a pasja pozwala na przetrwanie najtrudniejszych chwil. Po wojnie Szpilman zostaje przecież doceniony i gra własne fortepianowe koncerty.