Witkacy „Matka” - cechy dramatu XX wieku na podstawie „Matki”

Wiek XX przyniósł ze sobą wiele reform, także w kwestii życia artystycznego. W Polsce jednym z największych reformatorów teatru był Stanisław Wyspiański, później właśnie Witkacy.

Forma dramatu, do której sukcesywnie dążono, miała zostać uwolniona z ciasnych oków obowiązujących w gatunku form. Chciano rozszerzyć spektrum mediów, dostępne dla teatru - porzucono ideę sztuk teatralnych jako zdeterminowanych słowem, oscylując ku formom bardziej eklektycznych, zawierających elementy poruszające wszystkie zmysły człowieka. Generalnie tendencję tę zaobserwować można we wszystkich dziedzinach działalności artystycznej tego okresu. Wiek XX jest epoką bardzo gwałtownego rozkwitu sztuki, ponieważ właśnie w tym czasie przestaje ona być ograniczana ciasnymi ramami konwencji i kanonu.

Dramat Witkacego był zjawiskiem szczególnym. Jego podstawowym założeniem było prowadzenie do poznania Tajemnicy Istnienia poprzez oddziaływanie na odbiorcy Czystej Formy. Witkacy odrzuca wszystkie wypracowane schematy dramatyczne, jak dramat realistyczny bądź symboliczny, budując zupełnie nową i tylko sobie samemu właściwą jakość, jaką jest teatr Czystej Formy.

„Matka” jest typowym przykładem realizacji owej idei. Chociaż rzeczywistość przedstawiona w utworze w jakimś sensie zakorzeniona jest w realiach prawdziwego świata, jest to rzeczywistość w bardzo dużym stopniu zniekształcona, wykrzywiona, zmieniona. Przedstawione w niej postaci i sytuacje wykoślawiają znane nam relacje międzyludzkie, zmieniają coś, co powinno być piękne i poważane (miłość pomiędzy matką a synem) w groteskową namiastkę. Zabieg ten często stosowany był przez Witkacego w celu zaszokowania publiki, ponieważ właśnie przez wytrącenie z równowagi można wprowadzić kogoś w stan obcowania z Tajemnicą Istnienia.

„Matka” jest utworem przesyconym absurdem i groteską. Nie posiada wyraźnego związku przyczynowo-skutkowego. Obecne są w nim postacie zmarłych (ojciec Leona) czy też inne wcielenia bohaterów (młoda Matka, w ciąży z Leonem). Witkacy odrzuca pojęcie dramatu w jego oryginalnym sensie, odrzuca również modele dramatyczne sobie współczesne. Jego teatr jest zjawiskiem unikalnym; niewątpliwie jest również inspiracją dla twórców późniejszych i katalizatorem kolejnych przemian w gatunku.