Stanisław Ignacy Witkiewicz „Szewcy” - uniwersalny charakter dramaru

Dramat Witkacego „Szewcy” obrazuje i charakteryzuje mechanizm przemian społecznych, których motorem jest rewolucja i przewrót. Jego uniwersalizm widoczny jest w ukazanych prawidłowościach, rządzących tym procesem. Od początku historii człowiek stara się wypracować idealny ustrój polityczny, państwowy i społeczny, lecz niestety powszechnie znany jest fakt, że początkowa idea bardzo często diametralnie rozmija się z ideologią, która się z niej wykształca przy wpływie obecnych w rzeczywistości bodźców. Często utopijne plany przywódców, mające na celu zwiększenie komfortu i standardu życia oraz powszechną korzyść dla ogółu (utylitaryzm) zmieniają się w zbrodnicze machiny, napędzane fanatyzmem. Przykładem na to jest epoka socjalizmu, który w założeniu miał na celu przede wszystkim zmniejszenie nierówności społecznych oraz postulat sprawiedliwości bez względu na pochodzenie, wykształcenie czy też inne czynniki, różnicujące ludzi między sobą. W rezultacie jednak ideologia socjalistyczna przerodziła się w komunizm, który w swojej skrajnej wersji stał się zbrodniczy.

„Szewcy” ukazują świat w momencie przemian. W dramacie wyszczególnione są trzy rewolucje, dające wyczerpującą panoramę mechanizmu przewrotów, owocujących właśnie zmianą ustroju i ideologii społeczno-politycznej. Typowe dla Witkacego przerysowanie i uwypuklenie pewnych cech pozwala zwrócić szczególną uwagę na charakter owych przemian, a więc pomaga również w pełni je zrozumieć.

Witkacy ukazuje pewne prawidłowości, rządzące maszynerią przewrotu politycznego. Każda zmiana ustroju i władzy wydaje się w „Szewcach” bardziej krwawa i brutalna, niż poprzednia. Poczynając od aresztowania Szewców przez Roberta Scurvy, poprzez gloryfikację idei pracy i dojście do władzy robotników, aż do nadejścia Hiper-Robociarza i śmierci Sajetana Tempe - każda z wspomnianych rewolucji przebiega na swój własny sposób, lecz wszystkie są ze sobą w szczególny sposób połączony. Pierwsza z nich staje się jak gdyby katalizatorem następnych, jest niezbędna do zapoczątkowania swoistej reakcji łańcuchowej, której kolejne ogniwa wydają się zdarzeniami coraz silniejszymi, coraz bardziej brutalnymi. Przykłady na to zjawisko w historii można mnożyć - jest ono w niej obecne od zarania dziejów, ponieważ w naturze człowieka leży pewien wewnętrzny imperatyw parcia do przodu, który jest motorem postępu. Właśnie ten fakt stanowi o uniwersalnym charakterze dramatu, będąc swoistym wytłumaczeniem fiaska, jakie z natury rzeczy musi ponieść idea, kiedy zderza się z rzeczywistością.