Obraz życia w okupowanej Warszawie - rozwiń temat w oparciu o utwór „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego

„Kamienie na szaniec” to opowieść o losach trójki przyjaciół z warszawskiego gimnazjum. Akcja toczy się od czerwca 1939 roku do sierpnia 1943. Czytelnik śledząc przygody Rudego, Alka i Zośki, ich działalność w Małym Sabotażu, a potem Grupach Szturmowych, jednocześnie jest świadkiem życia okupowanej Warszawy.

Wkroczenie armii niemieckiej doprowadziło miasto do ogromnych zniszczeń. Wiele budynków zostało zburzonych, ulice często były nieprzejezdne ze względu na zalegający je gruz. W wielu mieszkaniach brakowało wody czy prądu. Nikogo nie dziwiły powybijane szyby czy ślady kul na murach. Kamiński tak przedstawia obraz zniszczenia: „Warszawa w październiku 1939 roku była miastem grozy. Gruzy hamowały ruch na ulicach, dymiły jeszcze zgliszcza. Na jezdniach piętrzyły się barykady. Domy były bez szyb. Mieszkania bez światła, bez wody, bez gazu. Zamarłej i niesamowitej ciszy ulic nie porusza zgrzyt wozów tramwajowych. Na każdym domu blizny po uderzeniach bomb i szrapneli”.

Brakowało podstawowych produktów, jedzenia, lekarstw, odzieży. Sprzyjało to rozwijaniu się nielegalnego handlu. Szczególnie ciężkie były zimy, kiedy brakowało węgla, a w oknach nie było szyb. Wojna niszczyła gospodarkę i dezorganizowała pracę. Coraz więcej osób pracowało na czarno, imając się wszelkich zajęć, które dawały jakiekolwiek wynagrodzenie. Wzrosła też nielegalna produkcja bimbru. Taka sytuacja prowadziła do wielu nadużyć a także kolaboracji z wrogiem. By zapewnić sobie bezpieczeństwo oraz dostęp do różnych dóbr, wielu Warszawiaków sprzyjało okupantowi. Niemcy dążyli do tego świadomie, na przykład otwierając doskonale zaopatrzony sklep z wędlinami w centrum miasta, do którego wstęp mieli tylko oni, podczas gdy ludność okupowanego miasta otrzymywała karki żywnościowe z bardzo skromnym przydziałem.

Propaganda niemiecka przybierała różne formy, wywieszano plakaty z hitlerowskimi hasłami, w kinach przed właściwym seansem puszczano krótkie propagandowe filmy, cenzurowano oficjalną prasę, aresztowano tych, którzy się sprzeciwiali. Dlatego niektórzy manifestowali swoje proniemieckie nastawienie. Kamiński podaje przykład fotografów, którzy w witrynach swoich zakładów wywieszali zdjęcia umundurowanych niemieckich żołnierzy, albo Paprockiego, właściciela restauracji, który zajmował się pośrednictwem w prenumerowaniu niemieckiej prasy. Przeciwko takim ludziom wymierzone były akcje małego sabotażu.

Działania skierowane przeciwko Polakom miały na celu złamanie ich ducha walki. Wiele z nich miało charakter symboliczny, jak na przykład zasłonięcie napisu na pomniku Mikołaja Kopernika niemiecką tablicą. Okupacja zmierzała do uczynienia z Warszawy niemieckiego miasta, stąd wywieszanie flag, hitlerowskich symboli, haseł i plakatów, a także niszczenie narodowych pomników. Na tym polu toczyła się nieustanna walka, polscy harcerze starali się niweczyć niemieckie gesty i wywieszali polskie flagi, malowali na murach własne hasła i niszczyli niemieckie.

Działania okupanta nie ograniczały się do prowadzenia propagandy. Wkrótce po zajęciu miasta gestapo rozpoczęło aresztowania ważnych osób, działaczy, inteligencji, dyrektorów zakładów. Dokonywano nagłych rewizji mieszkań, podejrzanych przesłuchiwano często przy zastosowaniu tortur. W odwecie za akcje sabotażowe przeprowadzano łapanki, podczas których aresztowano przypadkowych ludzi i wywożono do obozów, dokonywano egzekucji lub takich spektakularnych akcji jak rozebranie pomnika Kilińskiego.

Mimo to podziemie działało, prowadzono akcje sabotażowe, wydawano własną prasę, organizowano tajne nauczanie: „młodzi ci ludzie z zaciętym uporem co dzień odrabiali samym sobie wyznaczone przydziały naukowe i parę razy w tygodniu organizowali wieczory dyskusyjne ”. Wszystko to, by pokazać, że Polska się nie poddała i nadal walczy.