Fiodor Dostojewski „Bracia Karamazow” - charakterystyka porównawcza braci Karamazow

Bracia Karamazow to tytułowi bohaterowie powieści Fiodora Dostojewskiego z 1880 roku. Jest ich trzech – Dymitr, Iwan i Aleksy. Wszyscy są synami Fiodora Karamazowa, najstarszy Dymitr pochodzi z pierwszego małżeństwa ojca, dwóch pozostałych z drugiego związku. Bracia na znają się – wychowywali się oddzielnie.

Dymitr ma 28 lat. Po rozpadzie małżeństwa Fiodora i Adelajdy Iwanownej wychowaniem chłopca zajęli się krewni jego matki, a potem wychowywał się on w Moskwie. Dymitr nie ma wykształcenia – nie ukończył nawet gimnazjum, ale jest wojskowym w stopniu oficerskim. Dymitr jest osobą porywczą, awanturniczą, gwałtowną. Wraca do rodzinnej miejscowości, by domagać się od ojca swojej części spadku, pozostawionego przez matkę. Dymitr i Fiodor - obaj porywczy i nieobliczalni - są do siebie podobni. Dymitr wielokrotnie grozi rodzicowi, domagając się pieniędzy. Na dodatek ojciec i najstarszy syn walczą o względy jednej kobiety – Gruszeńki. Zamordowanie Fiodora rozwiązałoby problemy Dymitra – pozbyłby się konkurenta i zyskał pieniądze na małżeństwo z ukochaną. Dlatego kiedy Fiodor zostaje zabity, automatycznie najstarszy z braci Karamazow staje się dla wszystkich podejrzanym.

Średni brat - Iwan, razem z najmłodszym Aleksym wychowywali się w domu pewnego obywatela, który zaopiekował się nimi po śmierci ich matki, drugiej żony Dymitra, Zofii Iwanownej. Iwan zdobył wykształcenie, ukończył gimnazjum i studia przyrodnicze. Chłopiec jest bardzo zdolny, interesują go kwestie religii i wiary, poszukuje sensu życia. Iwan zastanawia się nad tym, czy Bóg istnieje, skoro na świecie na każdym kroku można napotkać zło. Średni brat roztrząsa filozoficzne problemy: jeśli jednak Boga nie ma, to ludziom wszystko wolno, dozwolone są nawet zbrodnie i zabójstwa, bo przecież nie ma nikogo, kto określiłby, co jest dobre, a co złe. Zgodnie z poglądami Iwana, skoro ktoś nie wierzy w Boga, może postępować nikczemnie, bo to w jego sytuacji najrozsądniejsze wyjście. Co ciekawe, Iwan także rozmyśla o zabójstwie ojca. Uważa go za odrażającego człowieka. Niewiele lepsze zdanie ma o najstarszym bracie. Iwan przewiduje, że jeden z nich wykończy drugiego. W przeciwieństwie do Dymitra, średni brat rozważa teoretyczną możliwość usunięcia ojca jako karykatury człowieka. Niestety, rozmawia o swoich przemyśleniach ze służącym Fiodora, Smierdiakowem, a prosty człowiek bierze opinię Iwana dosłownie.

Najmłodszy brat - Alosza ma 20 lat. Nie skończył edukacji i jest chłopcem wrażliwym i spokojnym.  Alosza żyje wspomnieniami zmarłej matki. Jedzie do rodzinnej miejscowości, by odwiedzić jej grób. Najmłodszy z braci Karamazow jest ulubieńcem wszystkich, ma dar zyskiwania sobie przyjaciół. Podczas wizyty w rodzinnych stronach Alosza odwiedza pobliski klasztor. Życie zakonne tak bardzo mu się podoba, że postanawia przywdziać habit i zostać jednym z mnichów. Ojciec Zosima radzi mu jednak, by zanim to zrobi, pomieszkał jeszcze trochę wśród ludzi i popełnił grzechy, bo w ten sposób będzie mógł bliżej poznać Boga. Alosza, człowiek wierzący i ufny, nieustannie spiera się z Iwanem, zimnym racjonalistą, który musi wszystko przemyśleć i rozważyć.

Bracia Karamazow to zupełnie różne osoby, o różnych temperamentach i doświadczeniu życiowym. Wpływ na ich charaktery ma na pewno fakt, że nie mieli wspólnej matki i wychowywali się bez ojca, który sam będąc awanturnikiem i nicponiem, nie interesował się losami synów. Każdy z braci reprezentuje określoną postawę życiową, a Dostojewski wcale nie wskazuje, która z nich jest najlepsza ani też którą on sam by wybrał.