Henryk Sienkiewicz „Potop” - dzieje Kmicica

Andrzej Kmicic to główny bohater drugiej części „Trylogii” Henryka Sienkiewicza. Czytelnik poznaje go, gdy jako pochodzący ze zubożałej szlachty chorąży zakochuje się w pięknej i delikatnej Oleńce Billewiczównie, z którą został wyswatany i zaręczony, nim się poznali.

Podczas uczty w Lubiczu ujawnia się charakter Kmicica jako awanturnika i hulaki, skorego do mocnych trunków i bijatyki. Jego kompanami w tych warcholskich zabawach są ludzie wyjęci spod prawa. Bohater przyznaje się ukochanej do swoich wybrykow, na co Oleńka nakazuje mu zmianę i wybór między nią a druhami. Gdy jednak w Lubiczu znajduje swych żołnierzy martwych, nieposkromiona wściekłość każe mu zemścić się na winnych. Ścigany Kmicic znajduje schronienie u ukochanej, która jednak nie chce go znać. Porywa ją więc do Lubicza. Tam stacjonuje szlachta laudańska z Michałem Wołodyjowskim na czele, z którym bohater pojedynkuje się i przegrywa. Mały rycerz daruje mu jednak życie.

Książę Janusz Radziwiłł zmusza Kmicica do złożenia przysięgi na krzyż, że będzie mu wiernie służył, co miało jakoby ocalić Rzeczpospolitą. W oczach Billewiczówny, a także i w swoich, bohater jest zdrajcą ojczyzny. Młodzieniec pomaga Wołodyjowskiemu i jego kamratom, którzy zostali uwięzieni przez księcia, wydostać się z więzienia i od kary śmierci. W Billewiczach, skąd Kmicic miał przewieść Oleńkę i jej ojca do Kiejdan, szlachta laudańska chce zabić zdrajcę, ale Zagłoba znajduje dowód na to, że on i jego kompani żyją tylko dzięki Kmicicowi.
 
Andrzej na rozkaz księcia udaje się do jego brata, Bogusława, od którego dowiaduje się, że Radziwiłłowie dbają jedynie o własne nazwisko, nie zaś o dobro kraju. Wściekły porywa go, ale tamten ucieka strzelając Kmicicowi w policzek. Bohater pod nazwiskiem Babinicz ostrzega w liście Wołodyjowskiego o planach Radziwiłła, a temu ostatniemu wypowiada posłuszeństwo. W drodze do króla Jana Kazimierza spotyka szlachtę laudańską – w walce ginie kilku z nich. Bogusław w zemście chce zdobyć Oleńkę i rozgłasza kłamstwo o tym, że Kmicic chciał zabić króla.
 
Kmicic wyrusza do Częstochowy, wcześniej dowiadując się od Billewiczówny, że ta przyrzeka swemu ukochanemu miłość, gdy ten się zmieni. Jako Babinicz ostrzega przeora klasztoru jasnogórskiego – księdza Kordeckiego – o ataku, jaki szykują Szwedzi. Bohater naraża życie, by pomóc broniącemu się klasztorowi. Nieprzytomnego Kminica znajdują Szwedzi i brutalnie torturują. Uratowany wyrusza w dalszą drogę do króla.

Informuje on monarchę o sytuacji w kraju i mobilizuje go do interwencji. W drodze ratuje życie Jana Kazimierza. Imię Kmicica zostaje oczyszczone przez władcę. Na czele Tatarów walczy za ojczyznę i niweczy plany Bogusława oraz namawia część jego wojska do przejścia na jego stronę. Ranny trafia po skończonych walkach do Lubicza. Zrehabilitowany przez króla, Kmicic uzyskuje przebaczenie szlachty laudańskiej i ukochanej Oleńki. Bohater zaręcza się z Billewiczówną i zostaje nagrodzony starostwem upickim.