Stefan Żeromski „Syzyfowe prace” - dzieje Andrzeja Radka

Andrzej Radek urodził się w biednej rodzinie chłopskiej we wsi Pajęczyn Dolny. Dzieciństwo spędził na pomaganiu przy pracach gospodarskich, których bardzo nie lubił. Często karano go za nieprzykładanie się do zleconych obowiązków.

Chłopiec doskonale naśladujący sposób mówienia i poruszania się nauczyciela dworskich dzieci – Antoniego Paluszkiewicza – i zachęcany do tego przez dziedziczkę, zaciekawia korepetytora, mimo swego nieodpowiedniego względem niego zachowania. Nauczyciel pewnego dnia siłą zaprowadza go do swego mieszkania, gdzie rozbudza w dziecku nieokiełznane zainteresowanie książkami i wiedzą w nich zawartą. To daje początek lepszej drogi Jędrka, który staje się częstym gościem u Paluszkiewicza.
 
Te pasje Andrzeja nie są jednak akceptowane przez prostych rodziców chłopca, którzy próbują siłą wyleczyć go z miłości do wiedzy. Jednak bezskutecznie. Radek robi niezwykle szybko postępy w nauce i jego niesamowity zapał i inteligencja owocują coraz większą wiedzą. Paluszkiewicz przygotowuje go w związku z tym do kolejnego etapu edukacji – progimnazjum. Tam jednak narażony jest na nieustanne drwiny i śmiech kolegów ze względu na braki w wychowaniu i pochodzenie. Nauczyciel...