Gustaw Morcinek „Łysek z pokładu Idy” – opracowanie, interpretacja utworu

„Łysek z pokładu Idy” Gustawa Morcinka ukazał się w 1933 roku. Należał do kluczowego dla tego twórcy kręgu powieści na temat pracy górników i specyficznego trybu życia całego Śląska. Akcja książki została przeniesiona w realia z początku XX wieku, kiedy górnictwo w Polsce pozostawało jeszcze na bardzo niskim poziomie rozwoju technologicznego. Morcinek doskonale sportretował tutaj Śląskich robotników, oddając również niepowtarzalny koloryt językowy regionu.

Tytułowy Łysek był koniem, którego górnicy zwieźli do kopalni w celu transportu wydobywanego węgla za pomocą wagoników. Zwierzę umieszczono w okolicach chodnika nazywanego pokładem Idy, gdzie miał pomagać pracującym tu górnikom. Jego opiekunem został niejaki Kubok, który odnalazł w zwierzęciu dobrego towarzysza i partnera zarówno w pracy, jak i w dyskusjach, koń reagował bowiem na wypowiedzi górnika i „odpowiadał” mu rżeniem, potwierdzając zdanie mężczyzny, iż jest dużo mądrzejszy niż wielu ludzi.

Pewnego dnia Kubok zauważył, że z powodu kopalnianego mroku Łysek zaczął ślepnąć, konia nie można było jednak wywieźć na powierzchnię z powodu zbyt ciasnej konstrukcji podziemnego korytarza. Kiedy jednak zdarzył się wypadek, w czasie którego Kubok został przygnieciony zawalonym stropem, Łysek pomógł mu wydostać się spod gruzów i uratował górnikowi życie, dzięki czemu zarząd kopalni podjął decyzję o przebudowie chodników tak, by konia można było wywieźć z kopalni.

„Łysek z pokładu Idy” jest przede wszystkim opowieścią o wielkiej przyjaźni człowieka ze zwierzęciem. Dla górników inteligentny, nie pozbawiony ewidentnych rysów charakterologicznych koń jest towarzyszem codziennych trudów, dzieli ich dolę i jest nieocenioną pomocą w niezwykle wymagającej i niebezpiecznej pracy. Jest bardzo lubiany przez „współpracowników” i przy każdej okazji rozpieszczany smakołykami, oddaje więc od siebie jak najwięcej, ciężko pracując dla ułatwienia zadań innym. Drużyna, jaką Łysek tworzy z górnikami z pokładu Idy, przypomina o jedności, która powinna łączyć ludzi z naturą w celu budowania lepszej przyszłości i wspólnego radzenia sobie z teraźniejszością. Jego obecność w kopalni daje górnikom poczucie, iż w swoim trudzie nie są osamotnieni, a to z kolei nadaje sens ich pracy.