Motyw lekarza w literaturach różnych epok - rozwiń temat

Lekarz zawsze był traktowany jako człowiek o wyższej randze społecznej. Cieszył się szacunkiem i poważaniem, ponieważ miał dostęp do sfery, która stanowiła tajemnicę dla zwykłych zjadaczy chleba. Z tego względu lekarz otoczony był czasem niemal religijną czcią, gdyż przywracał to, co dla ludzi stanowi jedną z najważniejszych wartości, a mianowicie zdrowie.

Jednym z przykładów na wykorzystanie motywu lekarza jest fraszka Jana Kochanowskiego pt. „O doktorze Hiszpanie”. Inspiracją do jej stworzenia była autentyczna postać, a mianowicie Piotr Roizjusz, lekarz nadworny króla Zygmunta Augusta. Wizerunek lekarza różni się tutaj od typowych przedstawień przedstawicieli tej profesji. Tytułowy Hiszpan bierze udział w uczcie, a kiedy zmożony świętowaniem chce udać się na odpoczynek – współbiesiadnicy nie pozwalają mu na słodki sen. Namawiają go natomiast do skosztowania wysokoprocentowego trunku, którego to lekarz nie odmawia.

W tej fraszce obyczajowej doktor przedstawiony jest humorystycznie i z dystansem. Nie potępia on późnego chodzenia spać oraz nadmiernego spożywania alkoholu – wręcz przeciwnie – sam bierze udział w nocnym świętowaniu z przyjaciółmi pozwalając, by chęć dobrej zabawy wzięła górę nad rozsądkiem.

Innym przykładem ukazania postaci doktora w literaturze polskiej jest powieść „Ludzie bezdomni” autorstwa Stefana Żeromskiego. Główny bohater – Tomasz Judym jest młodym, ambitnym chirurgiem, dla którego ogromną wartością są ideały ofiarnej i bezinteresownej pomocy. Nie jest jednak stuprocentowo pewny drogi, którą wybrał. Cały czas pozostaje w rozdarciu między potrzebą pomocy najbiedniejszym w myśl pozytywistycznych ideałów działania organicznego i pracy u podstaw, a odrazą do najniższej klasy społecznej.

To nie jedyny dylemat tego „romantycznego pozytywisty” lub też „pozytywistycznego romantyka”. Pozostaje on w rozterce dotyczącej konfliktu życia zawodowego z prywatnym. Marzy o szczęśliwym, spokojnym życiu z Joasią Podborską, jednak zdaje sobie sprawę ze swoistej misji, jaką nakłada na niego wykształcenie i obowiązek moralny pomocy chorym.

Kolejną sprzecznością jest nieumiejętność odnalezienia się w jakimkolwiek środowisku. Judym nie czuje związku emocjonalnego z biedotą, wśród której przyszło mu się wychowywać, jednak nie potrafi także koegzystować i zgadzać się ze zdaniem wielkomiejskiej elity, do której jednak paradoksalnie chciałby należeć, by błyszczeć na salonach i być podziwianym w elitarnym towarzystwie. Doktor Judym jest więc postacią skomplikowaną, a jego profesja stanowi doskonałe tło, na którym owe rozdarcia wewnętrzne i dylematy moralne mogły zostać precyzyjnie i klarownie przedstawione.

Głównym bohaterem uhonorowanej Literacką Nagrodą Nobla powieści rosyjskiego pisarza Borysa Pasternaka jest tytułowy doktor Żywago. Losy tego zdeterminowanego i upartego lekarza i zarazem poety przedstawione są na tle rewolucji rosyjskiej, a także I i II wojny światowej. Pisarz skupił się w swym dziele na przedstawieniu losów jednostki uwikłanej w mechanizmy machiny wojennej i skomplikowanych praw historii. Sam Żywago jest postacią tragiczną ze względu na swoje usilne i bezowocne starania bycia odrębną, indywidualną jednostką. Pragnąc sprawiedliwości i spokoju usiłuje odseparować się od przedstawicieli skrajnych poglądów, jednak koniec końców pozostanie neutralnym okazuje się być  przedsięwzięciem niemożliwym.

Nie można zapomnieć także o bohaterze powieści Alberta Camusa pt. „Dżuma”. Bernard Rieux jest przykładem osoby obdarzonej głębokim humanizmem i zaciętością w walce z chorobą. Zdaje sobie sprawę, ze jego wysiłek jest iście syzyfowy, gdyż nie ma takiej mocy, by wyleczyć wszystkich ludzi zarażonych dżumą, jednak nie poddaje się i nieustannie podejmuje nadludzki wysiłek walki z o wiele silniejszym przeciwnikiem, jakim jest epidemia. Rieux to przywiązany do swych ideałów, ofiarnie oddany swemu powołaniu altruista.

Profesja lekarska to ciekawy i bogaty temat wykorzystywany nie tylko w literaturze, ale także w malarstwie. Wystarczy wspomnieć o słynnej „Lekcji anatomii doktora Tulpa” autorstwa Rembrandta, „Lekarzu” Gerrita Dou, czy „Doktorze” Luke Fieldesa.