Motyw drzewa w literaturze różnych epok - rozwiń temat

Drzewo jest bardzo ważnym symbolem w wielu kulturach. Często oznacza życiodajną moc, jest prefiguracją siły i opieki. Nierzadko można spotkać się z porównaniem drzewa do człowieka. Mówimy „silny jak dąb”, „wysoki jak sosna”, na oznaczenie związków rodzicielskich oznajmiamy: „niedaleko pada jabłko od jabłoni”, na wyniki naszej pracy mówimy „owoce”, przyzwyczajenie do pewnego miejsca nazywamy z kolei „wrośnięciem” bądź „zakorzenieniem”.

Przykłady można by mnożyć. Faktem pozostaje, iż topos drzewa od wieków przewija się w wielu kulturach europejskich i nie tylko, stanowiąc bardzo ważny element przedstawiania rzeczywistości. Także utwory literackie nie pozostały obojętne na wielorakie wpływy symbolu drzewa. Pisarze i poeci często odwoływali się do nich, by za ich pomocą przedstawić kondycję ludzką lub po prostu ukazać drzewo jako nieodłączny element życia człowieka.

Historię drzewa niewątpliwie rozpocząć możemy już od mitologii. Jednym z najbardziej znanych przedstawień drzewa jest niewątpliwie jabłoń rosnąca w ogrodzie Hesperyd. Hesperydy były nimfami, których miejsce zamieszkania stanowiły ogrody.

Mitologia podaje, że piękne ogrody stanowiły własność Hery, która właśnie Hesperydom przykazała pilnować drogocennych złotych jabłek i do pomocy przyprowadziła im wielkiego, stugłowego smoka. Zdobycie owoców stanowiło więc nie lada wyzwanie i właśnie to zadanie stanowiło jedną z prac narzuconych Heraklesowi przez wyrocznię delficką. Sprytny heros nie miał jednak problemu z poradzeniem sobie z tym zadaniem, gdyż podstępem zlecił jego wykonanie Atlasowi. Drzewo przedstawione jest tutaj jako roślina cenna i niemal święta dzięki niezwykłym darom, jakie ofiaruje.

Sięgając do źródeł naszej kultury, nie możemy zapomnieć także o najsłynniejszej biblijnej jabłoni, mianowicie o drzewie poznania dobrego i złego. Rajska jabłoń, mimo iż okazała się jednym z  pierwszoplanowych bohaterów sytuacji, była niemym świadkiem wygnania Adama i Ewy z Edenu. Drzewo pozostaje oczywiście wielkim symbolem wolnej woli człowieka jako daru otrzymanego przez Boga oraz alegorią jednego z głównych praw przez Niego ustanowionych – za grzeszne zachowanie czeka nas kara na ziemi symbolizowana właśnie poprzez wypędzenie z rajskiego ogrodu.

Najsłynniejszym przykładem z literatury polskiej jest z pewnością wiersz pt. „Na lipę” Jana Kochanowskiego. W utworze podmiotem lirycznym jest sama lipa, która wymienia swoje zalety. Jawi się więc czytelnikowi jako ochrona przed letnim skwarem, jako mieszkanie umilających czas  śpiewem słowików i szpaków oraz źródło wyśmienitego miodu. Lipa wyraża miłość Kochanowskiego do przyrody oraz świadomość dobrodziejstw przez nią ofiarowanych. Ich wartość wyraża porównanie drzewa do jabłoni z ogrodu Hesperyd, o którym mowa była w pierwszej części pracy.

Pozostając w kręgu literatury polskiej, przywołać można także słynną sielankę sentymentalną pt. „Laura i Filon” autorstwa Franciszka Karpińskiego. Ten utwór złożony z dialogów przedstawia scenę, w której dwoje kochanków zapewnia się o swej miłości i stałości. Miejsce ich spotkania stanowi jawor, który stoi niewzruszenie, tak jak niewzruszona okazuje się miłość młodych kochanków.

Odchodząc od sfery poezji, wspomnieć należy o rozdartej sośnie będącej symbolem rozdwojenia wewnętrznego doktora Judyma – bohatera powieści Stanisława Żeromskiego pt. „Ludzie bezdomni”. Z jednej strony ofiarny Tomasz chciał poświęcić się pomocy najbiedniejszej części ludu, z drugiej – pragnął zostać przy ukochanej Joasi Podborskiej. Dramat wyboru pomiędzy powołaniem a uczuciem wyraża właśnie rozdarte drzewo wiszące na skraju przepaści.

Oprócz przytoczonych wyżej przykładów istnieje mnóstwo otworów literackich, w których znaleźć możemy motyw drzewa. Wystarczy wspomnieć wiersze Leopolda Staffa, np. „Wysokie drzewa”, „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza czy „W pustyni i w puszczy” Henryka Sienkiewicza, gdzie wielki baobab spełniał funkcję schronienia, a nawet mieszkania dla bohaterów powieści . Motyw drzewa jest także ważny w „Małym Księciu” Antoine de Saint - Exupery'ego oraz „Królu Olch” Goethego.