Jak napisać opis obrazu? - reprezentatywny przykład opisu obrazu

„Porwanie córek Leukippa” – Peter Paul Rubens

„Porwanie córek Leukippa” jest jednym z najbardziej znanych obrazów mistrza malarstwa barokowego – Petera Paula Rubensa. Nie wiadomo dokładnie, w jakich latach obraz powstawał, wiemy natomiast, że były to lata '20 XVII wieku, przy czym Rubens nie był jedynym autorem dzieła. Pomagali mu inni malarze m.in. Anton van Dyck.

Obraz jest naprawdę duży – to niemal idealny kwadrat o bokach długości ponad dwa metry każdy (dokładne wymiary to 222 cm x 209 cm). Dziś obraz znajduje się w Starej Pinakotece – jest to muzeum sztuki w Monachium w Niemczech. Oprócz dzieł Rubensa gromadzi obrazy autorstwa takich mistrzów, jak Sandro Botticelli, Albrecht Dürer, Leonardo da Vinci, Rafael Santi czy Tycjan.

Płótno często przedstawia się jako reprezentatywne dla stylu barokowego, ponieważ zawiera liczne cechy charakterystyczne dla tego kierunku malarskiego – jest dynamiczne, żywiołowe, kolory są nasycone a scena pełna ekspresji.

Tytuł wyraża dokładnie treść dzieła: przedstawia ono mitologiczne porwanie dwóch córek Leukipposa. Leukippos był wujkiem Kastora i Polluksa – dwóch braci zwanych Dioskurami, z których jeden, jako syn Zeusa był nieśmiertelny (Poluks). Właśnie obaj młodzieńcy poważyli się na uprowadzenie dwóch sióstr – Hilaejry i Febe, co widzimy na przedstawionym obrazie. Jednak wskutek bitwy, w którą bracia zaangażowali się z wcześniejszymi narzeczonymi panien, Kastor zginął. Zrozpaczony Poluks pragnął zejść do Hadesu, jednak Zeus znalazł inną radę na to, by bracia mogli być razem – spędzali ze sobą część czasu w podziemiach, a część na Olimpie.

Jednak nie historię braci przedstawia obraz, ale chwilę, kiedy to zuchwali młodzieńcy porywają oszołomione kobiety z rodzinnego domu. Swoją drogą nie wyglądają one na bardzo przerażone. Na twarzy jednej z nich maluje się nawet delikatny uśmiech, a ciała pań wydają się co najwyżej „przelatywać przez ręce” braci niż zdecydowanie się opierać, co poddaje w wątpliwość deklarowane intencje sióstr.

Oprócz postaci ludzkich, mamy także dwie typowo mitologiczne, a więc amorki, na pierwszy rzut oka całkiem niezauważalne. Jeden z nich znajduje się w lewej części obrazu i zdaje się wcale nie zważać na dziką kotłowaninę ciał ludzkich, drugi natomiast uchwycił się grzywy siwego konia. Mamy bowiem także dwa rumaki o kontrastujących umaszczeniach: jeden z nich (siwy) staje na tylnych kopytach, drugi (skarogniady) podnosząc nogę wykonuje silny skręt tułowia.

Ciała mężczyzn są splecione z sylwetkami kobiet i od razu rzucają nam się w oczy różnice między płciami. Panowie mają na sobie kompletne stroje lub ich części: jeden z braci przyodziany jest w zbroję i płaszcz, drugi natomiast posiada narzutę i wysokie buty. Siostry są natomiast nagie, okrywają je tylko fragmenty satynowych płaszczy należących do mężczyzn.

Kolejną różnicą jest kolor ciał obu płci: mężczyźni posiadając oliwkową karnację, są wyraźnie opaleni, z czego wnioskować możemy, iż wiele czasu spędzili na polach bitewnych, ćwicząc się we władaniu mieczem. Kobiety natomiast mają alabastrową skórę oraz misternie upięte jasne włosy. Rumieńce na ich delikatnych policzkach mogą oznaczać zmęczenie, zażenowanie, ale także ekscytację.

Zarówno męskie, jak i żeńskie ciała są ułożone w ekspresyjne skręty. Dynamiki kompozycji dodają wyciągnięte ręce panien, ich rozwichrzone włosy, a także rozwiane grzywy końskie. Córki Leukippa są posiadaczkami typowych „rubensowskich kształtów”, co w dzisiejszych czasach oznaczałoby zapewne otyłość, jednak w XVII wieku obfite uda i fałdki tłuszczu na brzuchu uważane były za symbole atrakcyjności i piękna.

Na dalszym planie widzimy spokojny, zielony krajobraz, jednak jego statykę zakłócają burzowe chmury, które nieśmiało nadchodzą z lewej strony obrazu. Być może metaforycznie zapowiadają one zbliżające się kłopoty.

Kolorystyka jest żywa i ciepła: ciała kobiet mają brzoskwiniowy odcień, a włosy miodową barwę. Materiały otulające ich sylwetki także utrzymane są w ciepłej tonacji: jeden z płaszczy jest rubinowy, drugi mieni się złocistymi refleksami. Muskuły mężczyzn mają przyjemny, oliwkowy odcień.

Odnosimy wrażenie, że obraz jest lekki dzięki stopniowemu ochładzaniu się odcieni w kierunku prawego górnego rogu obrazu. Prawy górny róg wypełniony jest siwą sylwetką konia oraz błękitnym niebem, co sprawia ważenie unoszenia się kompozycji oraz dodatkowo dynamizuje ją, gdyż linie układają się po przekątnej.

„Porwanie córek Leukippa” nie jest w żadnej mierze smutnym czy niepokojącym obrazem. Mimo dość agresywnego tematu, nie zauważamy na płótnie przemocy, a jedynie coś w rodzaju „przekomarzania” się kobiet i mężczyzn, co nastraja odbiorcę raczej pogodnie.
   
Opisując obraz trzeba odpowiedzieć sobie na następujące pytania:
Czas powstania:
Czy obraz wpasowuje się w konwencję epoki, a może pozostaje w sprzeczności z ówczesnymi kanonami?
Jaki styl malarski reprezentuje? Jest przedstawicielem gatunku, a może plasuje się na granicach prądu?
Czy da się go zaklasyfikować do konkretnego stylu czy sytuuje się na granicach kilku stylów?

Autor obrazu:
Jest znany, a może to anonim? Wykonywał dzieło sam czy przy współudziale pomocników?
Gdzie znajduje się teraz oryginał płótna? Galeria, muzeum, a może obraz jest zaginiony?
Obraz jest charakterystyczny dla stylu tworzenia malarza czy może stanowi wyjątek pod jakimś względem?
Czy widoczne są inspiracje innymi szkołami artystycznymi, malarzami, płótnami?
Wielu malarzy posiada cykle swojej twórczości zmieniające się najczęściej wraz z wiekiem autora – do którego okresu należy omawiany obraz?
Czy autor malował z własnej woli czy obraz powstawał na czyjeś zamówienie? (np. dworu)

Forma:
Jaka jest wielkość i kształt płótna?
Jaką techniką namalowane/ narysowane jest dzieło – farba olejna, akwarela, ołówek, węgiel, sucha pastela, a może kolaż?
Jak przedstawia się faktura obrazu – farby nakładane są delikatnie, a może da się zobaczyć wypukłości powstałe od nadmiaru pigmentu?
Jak przedstawiają się kolory: nasycone czy zgaszone? A kształty? Są wyraźnie wyodrębnione czy trudne do wyróżnienia? Autor posługuje się linią, a może plamą?
Obraz jest formą pojedynczą, a może stanowi część dyptyku, tryptyku albo serii?
Co można powiedzieć o oprawie? Jest tradycyjna, a może stanowi nieodłączną część płótna lub jest wykonana z charakterystycznego materiału, np. starej ramy okiennej?

Treść:
Obraz jest pejzażem, portretem, autoportretem, sceną rodzajową, batalistyczną, historyczną, martwą naturą, kompozycją…?
Czy przedstawiona treść jest abstrakcyjna czy stanowi mniej lub bardziej wierne przedstawienie rzeczywistości?
Jest realistyczna, czy symboliczna?
Jak ma się tytuł do przedstawionej treści?
Dzieło odnosi się do ważnych wydarzeń historycznych bądź przedstawia powszechnie znane osoby? Być może są to bohaterowie mitologiczni lub legendarni lub też autor odnosi się do powszechnie znanych toposów? Czy autor odwołuje się do własnych przeżyć bądź portretuje osoby sobie bliskie?
Jakie uczucia wzbudza w odbiorcy – to silne emocje?
Kompozycja jest statyczna czy dynamiczna? Co decyduje o ekspresji dzieła? Ile planów widzimy? Być może jest tylko jeden?