Religia: hinduizm - geneza, charakterystyka, święta. Opis głównych zasad hinduizmu

Hinduizm jest religią niezwykle różnorodną, a jej podstawy powstawały w czterech okresach: w epoce wedyjskiej (1200-800 p.n.e.), epoce bramińskiej (800-500 p.n.e.) w epoce antybramińskich systemów religijno-filozoficznych (ok. 500 p.n.e.) i epoce hinduizmu (II w p.n.e.– IX n.e.). Hinduizm jest religią przede wszystkim terenów Indii. Z wiarą tą związanych jest wiele tekstów, które powszechnie uważane są za święte.

Mowa tu między innymi o następujących pozycjach: sanhity, czyli Rygweda (zbiór hymnów, których adresatami są różni bogowie), Samaweda (zawiera teksty pieśni związanych z najróżniejszymi ceremoniami i rytuałami), Jadżurweda (zawiera teksty o charakterze modlitewnym, liturgicznym, błogosławieństwa oraz zaklęcia), Atharwaweda (zestaw pożytecznych zaklęć kapłańskich).

Kolejną grupą tekstów świętych są traktaty wedyjskie, czyli brahmany (opowieści tłumaczące ceremonię ofiary), Upaniszady (traktaty filozoficzne), aranjaki (zwane księgami leśnymi dla pustelników). Do zakresu literatury niekanonicznej zaliczyć możemy natomiast: sutry („sznury”, „nici”, zawierają wskazówki na wiele tematów religijnych czy obyczajowych), Mahabharata (hinduistyczna mitologia), Ramajana (epopeja o dziejach walecznego herosa imieniem Rama, który był jednym z wcieleń Wisznu), purany (mity o powstaniu świata i walkach między bogami).

Hinduizm składa się z trzech warstw: warstwy wedyjskiej, bramińskiej oraz hinduizmu. Bazą do nauki warstwy wedyjskiej były Wedy. Charakterystyczny dla niej jest politeizm (wiara w wielu bogów), z których najważniejszymi byli: Uszas (Jutrzenka), Djaus (Niebo), Prithivi (Ziemia), Agni (Ogień), Waju (Wiatr). To właśnie człowiek, jako istota niższa, zawsze był podporządkowany bogom i zdany na ich wolę i łaskę. Aby przebłagać bóstwa, należało przekupić je ofiarami rytualnymi. Rytuały te z początku mogły być organizowane przez zwykłych ludzi, potem do ich wykonywania potrzeba było znajomości sanhitu. Bogów i boginie wyobrażano sobie na wzór grecki pod – postaciami pięknym ludzi. Nadawano im też ludzkie cechy.

W warstwie bramińskiej, która była kontynuacją warstwy poprzedniej, nastąpiło wiele znacznych zmian. Władzę przejęli bramini (niekiedy wiarę tą nazywa się braminizmem). Pojawiają się nowi bogowie, w tym jeden z najsłynniejszych – Wisznu – oraz Pradźapati. Do teologii przybywa także Brahman – byt nieskończony i niepojęty, który po części zastępuje innych bogów. Jest to źródło, prapoczątek wszystkiego. Doszło także do metamorfoz w obrębie społeczeństwa, które zostało podzielone na cztery główne warstwy: awarna (obywatele bez praw), bramini, kszatrijowie oraz wajśjowie. Nadal składano ofiary, jednak sam rytuał stawał się ważniejszy od tego, komu i z jakiego powodu ofiarowuje się te dary. Dodano wiele skomplikowanych formuł, reguł i tekstów. Wypełnianiem obrzędów zajmowali się wyłącznie odpowiednio przygotowani bramini.

W warstwie hinduizmu pojawiła się wola powrotu do korzeni oraz próba wyparcia wpływów persko-greckich. W hinduizmie, który jest niezwykle różnorodny, udało się wyodrębnić dwa nurty myśli teologicznej: nurt intelektualny oraz nurt ludowy. Główne założenia nurtu intelektualnego to: 1. Świat istniał zawsze, 2. Bóg to świat, 3. Niezmiennym elementem w żywych stworzeniach jest dusza (atman), 4. Zło na świecie ma swe źródło w człowieku, 5. Wędrówka dusz ma swe oparcie w grzechu, w niewiedzy, 6. Zbawienie jest uwolnieniem od niewiedzy, 7. Religia to wiara w pierwiastek boski w człowieku, 8. Różne formy wiary muszą współistnieć ze sobą.

Nurt ludowy wynosi ponownie na piedestał Wisznu, Rudra-Śiwę oraz Brahmę, z których ten trzeci jest najważniejszy.

Najpopularniejsze hinduskie święta to np. Diwali („święto świateł”), holi (święto obchodzone z okazji zrównania się dnia i nocy na wiosnę). Inne festiwale, mające związek z hinduizmem, to: Ratha-Yatra („święto wozu”, związane z miastem Puri) czy Ramlila (dosłownie: „rozrywka Ramy” lub „zabawa Ramy”).

Wśród miejsc świętych, do których pielgrzymują wierni, są: Madras, Puri, Maduraj, Waranasi.